Sahib Məmmədov: “İndi vəziyyəti sabitləşdirmək çox çətin olacaq, çünki uyğun məqam qaçırıldı”
Nəriman Ağayev: “Dövlət insanları evə qapamaq əvəzinə, hər kəs üçün tibbi maskaların əlçatanlığı təmin etməlidir”
Koronavirus pandemiyası vətəndaşlarımızın həyatında əhəmiyyətli dəyişikliklər etdi. İşi və işəgötürən tərəfindən icazə verilən insanlar özlərini və başqalarını COVID-19-a yoluxdurma riski ilə üz-üzə qoymamaq üçün məsafədən işləməyə başladılar. Ancaq bir çoxu həmişəki qaydada işləyir və hər gün izdihamlı nəqliyyat vasitələrinə minmək məcburiyyətində qalır, sonra işdəki həmkarları ilə birbaşa təmasda olur.
Məlumdur ki, insanlarla sıx əlaqə koronavirusa yoluxma riskini artırır. Azərbaycanda 14 dekabr - 18 yanvar tarixlərində sərtləşdirilmiş karantin rejimi yenidən tətbiq olunur. İşə yalnız fəaliyyətinə icazə verilən sahələrdəki işçilərin getməsi mümkün olacaq.
Əvvəllər vəziyyəti düzəldə biləcək başqa təkliflər də var idi və onları irəli sürənlərin fikrincə, daha effektiv ola bilərdi. Belə ki, Tibb Universitetinin Pedaqoji Cərrahiyyə Klinikasının dosenti Ədalət Rüstəm bir müddət əvvəl yerli mətbuata açıqlamasında Azərbaycanın üç günlük iş həftəsinə keçə biləcəyini söyləmişdi. Onun sözlərinə görə, bu qərar yoluxma sayının azalmasına səbəb ola bilər: “Digər günlərdə SMS icazə sistemi tətbiq edilə bilər. Bundan əlavə, infeksiyaların sayı artdığından iki həftə ərzində ciddi karantin rejiminə də gedə bilərik”.
COVID-19 pandemiyası ilə əlaqədar başqa bir seçim də təklif edilmişdi: iş saatlarının vaxtını 5-6 saata endirmək, işə növbəli şəkildə getmək və işçilərin çoxunu məsafədən işləməyə göndərmək. Hər şeydən əvvəl bu təklif paytaxta aiddir.
Yeri gəlmişkən, uzaqdan işləmək imkanı əmək qanunvericiliyində də öz əksini tapacaq. Bununla əlaqədar olaraq, Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən Əmək Məcəlləsinin 55-ci maddəsinə dəyişikliklər paketi hazırlanıb. Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının (VƏHML) rəhbəri Sahib Məmmədovun AYNA-ya dediyinə görə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, işəgötürənlərə iş yerində işə cəlb olunan işçilərin sayının 30%-ə endirilməsi və qalan işçilərinin məsafədən işə köçürülməsi tövsiyə edilib: “Bəzi işlər məsafədən problemsiz olaraq görülə bilər, amma deyək ki, yanğınsöndürən və ya sürücü məsafədən işləyə bilməz. Ancaq bir çox işəgötürən, işçilərinə mümkün olduğu təqdirdə belə, evdən işləməyə icazə vermir. Nazirlər Kabinetinin tövsiyəsinə məhəl qoymur, həmişəki kimi iclaslar çağırırlar. Bu, əsasən özəl sektora aiddir, ciddi dövlət qurumları bu tövsiyəni yerinə yetirir”.
Koronavirusa yoluxmaların sayının artması səbəbindən iş vaxtının müvəqqəti azalmasına gəlincə, mütəxəssisin fikrincə, burada düzgün yanaşma vacibdir: “Sadəcə saat sayını azaltsanız və işçilər evə 6-da deyil, 4-də və ya 5-də qayıtsa belə, avtobuslarda eyni sıxlıq olacaq və bu tədbir heç bir müsbət nəticəyə gətirib çıxarmayacaq. Fərqli qrupların işə gedəcəkləri və iş günlərini fərqli vaxtlarda bitirəcəklərini göstərən bir cədvəl tərtib etmək vacibdir”.
Üç günlük iş həftəsinin tətbiqi barədə danışan ekspert hesab edir ki, düzgün, konkret cədvəl olmadan bunu etmək mümkün deyil: “Kimsə cüt günlərdə, kimsə tək günlərdə işə gələ bilər. Ancaq bunun praktikada, xüsusən kommersiya strukturlarında mümkün ola biləcəyi sübhəlidir. Bundan əlavə, davamlı iş tələb edən bir çox həyati əhəmiyyətli sahələr var ki, bu seçim onların işinə yaramayacaq”.
“Bu gün yoluxmuş insanların sayını azaltmaq üçün tam lokdaun (qapanma, kilidlənmə - red.) tətbiq etməyə qərar verildi. Ancaq bu qərar əvvəlki qədər təsirli olmaya bilər. Aprel ayından fərqli olaraq, indi bütün üzvlərinin xəstə olduğu bir çox ailə var ki, onlardan bəziləri hələ də alış-verişə çıxmaq məcburiyyətindədirlər. İndi vəziyyəti sabitləşdirmək çox çətin olacaq, çünki uyğun məqam qaçırıldı”, - deyə Məmmədov bildirib.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev isə AYNA-ya deyib ki, əksər obyektlərin şənbə və bazar günləri işləməsinin qadağan edilməsi koronavirusun yayılma dinamikasına müsbət təsir göstərməyib: “İş günü və ya iş saatı sayını azaltsanız da, xüsusi bir təsiri olmayacaq. Lokdaun da problemi həll edə bilməz, amma bu cür tədbirlər iqtisadiyyata mənfi təsir göstərəcək”.
“Xatırladım ki, ölkəmizdə istehlakçılar dekabr ayında 2 milyard manat xərcləyiblər. Və hər yer bağlanarsa, ticarət dövriyyəsi kəskin şəkildə azalacaq. Bəzi insanlar mart ayından bəri özlərini təcrid etmələrinə baxmayaraq, digər insanlarla nadir təmasda olduqları zaman belə, COVID-19-a yoluxdular”, - o vurğulayıb.
Ağayevin fikrincə, koronavirusun öhdəsindən, yalnız məsuliyyət, intizam və lazımi gigiyena qaydalarına əməl etməklə gəlmək mümkün ola bilər: “Lakin bu addımlar da heç nəyə zəmanət vermir. İmmunitet sistemini gücləndirmək və tibbi maskaları daha tez-tez dəyişdirmək lazımdır. Gündə bir neçə dəfə maskaları dəyişmək lazımdır ki, nəticədə istehlakçılar bunlara çox pul xərcləyəcək və hamı buna edə bilməyəcək. Dövlətin insanları evlərinə qapaması yox, bütün kateqoriyalı vətəndaşlar üçün tibbi maskaların əlçatanlığı məsələsini həll etməsi lazımdır”.