Bir toxunuşla əldə etmək: yerli mətbuatımızda yerləşməli olan reklamı kim və niyə əlindən alır?
Reklamçıların mediada malların, xidmətlərin və əyləncə tədbirlərinin təbliğinə marağı durmadan azalır. Peşəkarlar ildən-ilə bu tendensiyanı müşahidə edirlər, lakin indi vəziyyət pik həddə çatıb. Hətta məşhur nəşrlərdə belə, reklam bannerinə rast gəlmək getdikcə azalır və bu, ulduzların konsertləri, teatr qruplarının qastrolları və böyük festivallar kimi ictimai tədbirlərin reklamına da aiddir.
Nə üçün bu gün təşkilatçılar və şoumenlər media vasitəsilə aktiv təbliğata ehtiyac duymurlar? Bu bazarı kim və ya nə öldürür? Mediada reklamın gələcəyi varmı?
Cavab göz qabağındadır: bütün bunların arxasında bu sərfəli missiyanı öz üzərinə götürərək, son bir-iki ildə sözün həqiqi mənasında, mediada reklamı sıxışdıran sosial şəbəkələrin sürətli inkişafı dayanır.
Bu vəziyyət elektron və onlayn mediaya tamaşaçı marağının hələ də kifayət qədər yüksək olmasına baxmayaraq inkişaf edir ki, bu da, birmənalı şəkildə desək, təəccüblü deyil. Çünki insanlar başa düşürlər ki, sosial şəbəkələrdən, bloqlardan və qondarma fikir liderlərinin yazılarından fərqli olaraq, jurnalistlər və reportyorlar rəsmi məlumatları yayımlayırlar - əgər söhbət, əlbəttə ki, yoxlanılmış məzmun və nəşrlər, habelə hadisə yerindən maraqlı reportajlar yerləşdirən ciddi və peşəkar mediadan gedirsə.
Mütəxəssislər və birbaşa ictimai tədbirlər üçün reklam yayımlayan, konsert marketinqi ilə məşğul olan insanlar bütün bunlar haqqında nə düşünürlər? AYNA mövzuya aydınlıq gətirməyə çalışıb.
“Müştərinin nəticə gördüyü yeganə reklam kampaniyası sosial şəbəkələrdəki reklam kampaniyasıdır. “Instagram” isə bu məsələdə lider mövqe tutur”, - deyə marketoloq, PR mütəxəssisi və beynəlxalq tədbirlərin təşkilatçısı Altun Şaşik şərh edir.
“İlk növbədə, “Instagram” ilkin hədəf auditoriyanı seçmək imkanına malikdir. Bu mənada “Facebook” reklam hesabı incə tənzimləmə üçün demək olar ki, qeyri-məhdud imkanlar təqdim edir. Və ən əsası, nəticəni, bütün əsas ölçüləri görürük: əhatə dairəsi, baxışlar, hərəkətlər, saxlama, repostlar, nişanlanma, yəni reklam kampaniyasının effektivliyini qiymətləndirmək üçün lazım olan hər şey nəticəyə təsir göstərir. Daha bir üstünlük ondan ibarətdir ki, istifadəçi rabitə üçün televiziya və çöl reklamlarında olduğu kimi telefon nömrələrini yadda saxlamağa ehtiyac duymur, sadəcə klik edib, bu nömrəni yığır və s. Lazımsız hərəkətlər yoxdur. Ekrana bir toxunuşla linki izlədim və bilet aldım: konsertə, kinoya, teatra və sair”, - deyə ekspert bildirir.
O, vəziyyəti keçmişlə müqayisə edərək vurğulayır ki, Azərbaycanda çap mediasının bumu dövründə, bir çox qəzetlərin elektron yox, kağız formada (“fiziki olaraq”) nəşr olunduğu bir vaxtda reklam verənlər üçün əks əlaqə formulunu hesablamaq o qədər də asan olmayıb: “Bu gün, rəqəmsal media dövründə bu məlumatları nəzəri olaraq redaksiyadan əldə etmək olar. Amma əminəm ki, oradakı rəqəmlər “Instagram”dakı eyni rəqəmlərdən çox az olacaq. Gəlin özümüzə sadə bir sual verək: neçə dostumuz, hətta ictimai nəqliyyatda olan yoldaşlarımız öz smartfonlarında media oxuyurlar? Bəs eyni adamlardan neçəsi “Instagram” səhifələrində gəzir? Cavab aydındır. Və bəlkə də, ən vacib cəhət odur ki, elektron mediada reklamı həqiqətən görənlərin neçəsi hədəf auditoriyanı təşkil edir? Cavab yoxdur”.
“Azkonsertshow” tədbir agentliyinin həmtəsisçisi Torres Rene Visente də hesab edir ki, sosial şəbəkələr bu gün reklam bazarında inamla dominant mövqe tutur: “Son illər vəziyyət çox sürətlə dəyişib. 25 ildir ki, konsert sahəsində çalışıram, onun 20 ilini Heydər Əliyev Sarayında konsert şöbəsinə rəhbərlik etmişəm, marketinqlə məşğul olmuşam, bilet satışı ilə məşğul olmuşam. 2000-ci illərin əvvəllərində Bakıda reklam məqsədi ilə şəhərin ətrafında afişalar asmaq kifayət idi, sonra qəzetlər bu yeri götürdü, indi xatırladığım kimi bunlar “Zerkalo”, “Exo”, “Naş Vek”, “Nedelya”, “Birja Plus” kimi məşhur nəşrlər idi. Bir müddətdən sonra onların yerinə televiziya kanalları gəldi və reklam əsasən onlara keçdi”.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, 2015-2016-cı illərdən başlayaraq sosial şəbəkələr güclənməyə başlayıb: “Əvvəlcə bu xərclər reklam büdcəsinin 30-40 faizini təşkil edirdi. Hazırda bir çox şirkətlərin sosial şəbəkələrdə konsertlərinin reklam büdcəsi 100 faizə qədərdir. Pandemiya zamanı sosial şəbəkələrin lehinə böyük sıçrayış baş verdi, baxmayaraq ki, hər şey onsuz da buna doğru gedirdi”.
Azərbaycan seqmentində ən cəlbedici sosial şəbəkələrdən danışan Visente “Instagram” və “Facebook”-u qeyd edir: “Biz reklam büdcəmizin 80-90 faizini “Facebook”, “Instagram” və “Youtube”a xərcləyirik. Sosial şəbəkələrdə reklam çox rahatdır: bir video və ya afişa gördüm, yer seçdim və bilet aldım”.
Həmsöhbətimiz sadalanan şəbəkələrin hər birinin alış həddini vurğulayır: “Burada “Facebook” auditoriyası ən yaşlıdır və 35-40 yaş və yuxarı yaşdan başlayır, “Instagram” və “Youtube” vasitəsilə alış-veriş edən insanlar əsasən 20-45 yaş arasıdır”.
“Azkonsertshow” rəhbəri hesab edir ki, istər mediada, istərsə də televiziyada reklam hazırda əsasən imic xarakteri daşıyır və artıq konsert və ya festivalı lazımi səviyyədə reklam etmək iqtidarında deyil: “Əgər nəhəng məkanlarda, məsələn, stadionda konsertlər üçün nəzərdə tutulmuş təsirli reklam büdcəsindən danışırıqsa, onu açıq hava reklamlarına, televiziya və radio yayımlarına bölmək məntiqlidir, amma orta və ya kiçik bir reklamdan danışırıqsa, onda bu, sırf sosial şəbəkələr vasitəsilə reklamdır”.