“Enerqoatom”un rəhbəri: “Hazırda AES-də “Rosatom”un nümayəndələri, hərbçilər və müxtəlif qruplar var və onlardan hər şeyi gözləmək olar”
Ukraynanın “Enerqoatom” şirkətinin prezidenti Petr Kotin UNIAN-a müsahibəsində Kaxovkaya SES-in partladılmasından sonra keçən ilin mart ayından rus qoşunları tərəfindən ələ keçirilən Avropanın ən böyük Zaporojye AES-də baş verənlərdən danışıb. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:
- Ruslar Kaxovka SES və Kaxovka dənizinin bəndini dağıtdıqdan sonra “Enerqoatom” Zaporojye AES-dəki mövcud vəziyyətdən xəbərdardırmı?
- Biz Zaporojye AES-dən məlumat alırdıq, lakin onlar iki-üç həftə əvvəl məlumat ötürülməsini dayandırdılar. İndi başqa mənbələrdən məlumat alırıq. Bizdə stansiya ilə bağlı məlumat var.
- Məlumdur ki, onsuz da AES-də vəziyyət çətin idi, amma Kaxovka SES-də baş verən fəlakətlə bağlı vəziyyət daha da pisləşibmi?
- Ötən il martın 4-nə keçən gecə baş verən işğalın lap əvvəlindən stansiyada vəziyyət durmadan pisləşir. Əslində stansiya bütün iş sahələrində deqradasiyaya uğrayır və bu hər keçən gün daha da dərinləşir.
Fiziki təhlükəsizlik aspektini götürsəniz, o, əvvəldən qəzalı idi. Bu, avadanlığın ilk deqradasiyası idi. İşğalçılar fövqəladə hallara cavab sistemini məhv etdilər, AES-in böhran mərkəzini ələ keçirdilər. Hücum zamanı onlar AES-in yerləşdiyi ərazini atəşə tutub, boru kəmərlərinin zədələnməsi və radioaktiv maddələrin buraxılması təhlükəsi yaradıblar.
Nüvə və radiasiya təhlükəsizliyi də pisləşir. MAQATE-nin təhlükəsizliyinin əsas sütunları müxtəlif dərəcədə yararsız vəziyyətə düşüb və Kaxovka su anbarında baş verənlər vəziyyəti daha da qəlizləşdirir. Bir sözlə, hər tərəfli şəkildə durum daha da pisləşir.
Rabitə xətlərində problem var. AES-i xarici enerji ilə təmin etmək çox vacibdir ki, burada bir rabitə xətti qalır. Qalanların hamısı zədələnib. Sonuncu xətt səkkiz dəfə öz bütövlüyünü itirib və nəticədə stansiya faktiki olaraq işıqlandırma rejiminə keçib. Bu rejim Fukusimada qəzaya səbəb olan birinci mərhələdir (Fukusima prefekturasındakı Yaponiya AES-də qəza 2011-ci ildə baş verib və beynəlxalq INES şkalası üzrə yerli nəticələrə görə 7-ci səviyyəyə malik olub). İndiyə qədər bütün dizel generatorlarının işləməsini təmin edirik. Bu, stansiyanın nüvə ərimə rejiminə keçməsinin qarşısını alır.
Bundan əlavə, Kaxovka su anbarında baş verənlər də problemə əlavə edildi. Artıq AES-in soyutma hovuzu üçün müntəzəm enerji mənbəyi yoxdur. Bu, problemləri daha da artırır. Çünki lazım gələrsə, o zaman Kaxovka su anbarından su gəlməyəcək.
Biz Zaporojye AES-ə daxil olanda, ümid edirəm ki, ruslar onu dinc yolla tərk edəcəklər və təhlükəsizlik pozuntuları üçün əlavə əngəl yaratmayacaqlar. Bu zaman vəziyyəti qaydasına salıb elektrik şəbəkəsinə qoşmaq mümkün olacaq.
- AES-in qurğularının soyuq vəziyyətə çevrilməsi qəza riskini azaltmağa kömək edə bilərmi?
- Bu tip reaktorlar üçün soyuq vəziyyət ən təhlükəsizidir. Əgər stansiyanın deqradasiyasının belə yüksək səviyyədə olduğunu görsəniz, o zaman bütün reaktorları soyuq vəziyyətə keçirmək daha yaxşıdır və siz daha təhlükəsiz vəziyyətdə olarsınız.
Bir enerji bloku (beşinci) isti vəziyyətdədir. Soyuma elektrik enerjisinin, su təchizatının olmaması səbəbindən itirilə bilər. Bu halda su var, amma təzələnmə yoxdur. Bu, mənfi nəticələrə səbəb ola biləcək kifayət qədər uzun hadisələr ardıcıllığıdır. Blok istidirsə, o zaman daha pisdir. Onu soyuq bir vəziyyətə keçirmək və bütün güc bloklarını dayandırmaq məntiqlidir.
- İşğalçılar onu soyuq vəziyyətə çevirəcəklərmi?
- Əldə etdiyimiz məlumata görə, işğalçılar həqiqətən də onu soyuq vəziyyətə keçirməyi planlaşdırsalar da, oradan buxar çıxarmağa çalışırlar. Baxmayaraq ki, bu, enerji blokunun iş rejimi deyil: onlar elektrik enerjisini şəbəkəmizdən götürürlər və sonra nasosların işləməsi səbəbindən iş parametrlərini alırlar və bundan məhdud miqdarda buxar əldə edirlər. Buxar naminə belə böyük bir güc qurğusunu yükləmək axmaqlıqdır. Lakin işğalçılar arasında kifayət qədər sağlam düşüncəyə malik insanlar yoxdur.
- Ukraynalı nüvə alimləri stansiyada özlərini necə hiss edirlər. Onların vəziyyəti haqqında məlumat varmı?
- Stansiyada müxtəlif işçi qrupları var. “Rosatom”la müqavilə bağlayanlar var. Onlar artıq rəsmi olaraq bizim işçilərimiz deyil.
Və çox fəxr etdiyimiz bir heyət var. Bunlar bu müqaviləni imzalamayan nüvə alimləridir, təxminən 1200 nəfərdir. Onlar stansiyada işləməkdə davam edirlər, çünki raşistlərin sadəcə olaraq belə ixtisaslı kadrları yoxdur.
Amma ukraynalı heyət daimi psixoloji təzyiq altındadır. Onlara daim işgəncə verilir. Və onların azadlığa buraxılmasını gözləyirlər.
- Zaporojye AES-in Ukraynanın nəzarətinə qaytarılmasından nə vaxt və hansı şərtlərlə danışmaq olar?
- Biz Silahlı Qüvvələrimizə güvənirik. Və əsas məsələ - bu müharibədə Ukraynanın qələbəsi baş tutandan sonra o zaman biz Zaporojye AES-i geri qaytaracağıq. Bizi çox narahat edir ki, o, hansı vəziyyətdə olacaq və onu necə tez qaydasına salmaq mümkün olacaq.
- İşğalçıların terror aktına əl ataraq Kaxovka SES-i partlatdığını nəzərə alsaq, Zaporojye AES-də də eyni hal baş verə bilərmi?
- Bu məsələ ciddi narahatlıq doğurur. Hazırda stansiyada “Rosatom”un nümayəndələri, hərbçilər, müxtəlif qruplar var və onlardan hər şeyi gözləmək olar.