Yarımçıq-1

İqtisadiyyat

02.03.2020 - 17:00

Ötən il təkcə iqtisadi inkişaf dinamikasında azalma ilə yadda qaldı

Ölkəmizdə ÜDM-in artması, iqtisadi artım dinamikasını əks etdirən göstərici keçən ilin səviyyəsinə endi.  Maraqlıdır ki, bu proseslər idxal qiymətlərinin 26 faiz artması şəraitində baş verir.

Cari bazar qiymətləri ilə təqdim olunan Azərbaycanda son məhsul və xidmətlərin dəyəri hesabat ilində 2,2% artaraq 81 milyard 681 milyon manata (48 milyard dollar) çatması ilə mövzumuza başlayaq. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2018-ci ildə nominal ÜDM-in artımı daha yüksək olub və 15% təşkil edib - 2017-ci ilin makroiqtisadi göstəricisi ilə müqayisədə 6 milyard dollar artım deməkdir. Bu barədə iqtisadçı Nemət Əliyev  məlumat verərək hesabladı ki, keçən il ÜDM-in artımı ötən ilə nisbətən 5 milyard dollar azalıb.

Ötən il iqtisadi inkişaf dinamikası ilə müqayisədə bir il əvvəl qeydə alınan ÜDM artımında altı dəfə azalma müşahidə olunduğunu söylədi.

Həqiqətən son üç ildə iqtisadi inkişafın göstəricilərinə diqqətlə baxsanız, Azərbaycanın nominal ÜDM-i ötən il 48 milyard dollar, keçən il 47 milyard dollar, 2017-ci ildə isə 41 milyard dollar səviyyəsində olduğunu görəcəksiniz. Bu da onu göstərir ki, bir il əvvəl ÜDM 6 milyard dollar artmış və keçən il onun artımı altı dəfə azalaraq 1 milyard dollara çatıb. Digər sözlə, 2018-ci ildə ÜDM-in artımı 6 milyard dollar səviyyəsində idisə, keçən il əmtəə və xidmətlərin ümumi həcminin bazar dəyəri cəmi 1 milyard dollar artıb.

ÜDM (milyard dollarla): 2019 - 48 milyard dollar; 2018 - 47 milyard dollar; 2017 - 41 milyard dollar. Nəticə etibarilə, 2018-ci ildə nominal ÜDM-in artımı 6 milyard dollar (47-41 = 6), 2019-cu ildə 1 milyard dollar (48 - 47 = 1) təşkil edib. Göstəriciləri müqayisə edərək, 2019-cu ildə ÜDM-in 5 milyard dollar azalmasını əldə edirik (6 - 1 = 5). Faiz baxımından eniş 80% (5/6 × 100) və ya 6 dəfə azdır.

Anlamaq lazımdır ki, ÜDM istənilən ölkənin inkişafının əsas makroiqtisadi göstəricilərindən biridir. İqtisadi artımı səciyyələndirir və ölkədə istehsal olunan bütün malların məcmu dəyərini göstərir və onun böyümə sürəti bizə iqtisadi inkişaf dinamikasını qiymətləndirməyə imkan verir. Yuxarıdakı faktlara əsaslanaraq, ötən il ölkəmizin iqtisadi inkişafı bir il əvvəl qeydə alınan göstəriciyə qədər yavaşladı.

Lakin, keçən il təkcə iqtisadi inkişaf dinamikasının azalması ilə deyil, həm də idxal xərclərinin artması ilə yadda qaldı. İdxalın 26% artması səbəbindən bu istiqamətdə ölkədən xarici valyutanın çıxması 3 milyard dollara çatdı. “İndi, keçən ildən ÜDM-in 1 milyard artımını 3 milyard idxaldan çıxarın. Düzdür, 2 milyard dollarlıq bir kəsir alırsınız, iqtisadçı sözünə davam edərək qeyd etdi. “Keçən ilin planlaşdırılmamış xərclərini nəzərə alsaq, kəsirin daha çox olduğu şübhə doğurmur. Bu, ölkə iqtisadiyyatına büdcə yatırımlarının effektivliyi məsələsini qaldırır ”.

Yeri gəlmişkən, son bir ildə ölkəmizin iqtisadi artımının əsasını qoyan Azərbaycan iqtisadiyyatına ümumi investisiyalar 13,5 milyard dollar təşkil edib. Müqayisə üçün, 2018-ci ildə ümumi sərmayə 17,2 milyard manat təşkil edib və bu təxminən 10 milyard dollar deməkdir. Məlum olub ki, investisiya qoyuluşunun nəzərəçarpacaq dərəcədə artmasına baxmayaraq, ötən il ÜDM-in artım dinamikası, keçən ilki səviyyədən xeyli geridə qalıb.

Mövcud vəziyyət cari il üçün nikbin perspektivlər vəd etmir, çünki bu, iqtisadiyyatın zəiflədiyini göstərir. Bundan əlavə, qlobal iqtisadi tənəzzülün ümumi vəziyyəti bu il iqtisadi artım göstəricilərinə təsir edəcək. Dünya birjalarında baş verən tendensiyalar xarici valyuta mənfəətinin azalması riskini artırır, lakin əsasən dünya birjalarında neftin ucuzlaşmasından narahat olmaya bilər. İlin əvvəlindən fevral ayının sonuna qədər Brent markalı neft dəyərinin 24% -ni itirdi.

Bununla əlaqədar olaraq iqtisadçı valyuta gəlirlərinin azalmasını, dövlət xəzinədarlığının gəlir hissəsinin icrasında problemlərin, büdcənin maliyyələşdirilməsinin mürəkkəbliyini və manata devalvasiya təzyiqinin olduğunu etiraf edir.

 

Tanya Samsonova

 

Müəllif: Tanya Samsonova