“Kremldəki siyasi impotentlər üçün Krım maraqlı deyil, ona görə də heç kim Putini oradan qovmayacaq”
“Mən həyatımda hər cür saxta Putin görmüşəm, amma heç vaxt bu qədər açıq olmayıb.... Oraya Putinin surətini göndərdilər, çünki əsli xalq qarşısına çıxmağa qorxur”
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Kiyevin sülh şərtini açıqlayıb. Ukrayna lideri bildirib ki, Krım və bütün ərazilər azad ediləndən sonra sülh mümkün olacaq. Ukraynalı politoloq Mixail Şeytelman UNİAN-a müsahibəsində Putinin Federal Məclisdə və “Lujniki” stadionundakı çıxışı, həmçinin Krımın azad edilməsindən sonra Kreml sahibinin gələcəyi ilə bağlı sualı cavablandırıb. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:
- Putin və Bayden “döyüşü”ndən başlayaq. Hətta kremlpərəst bloggerlər də Putinin Federal Məclisdəki çıxışından narazı qalıblar. Bu iki paralel çıxışı necə qiymətləndirərdiniz?
- Dünyalar həqiqətən paraleldir. Onlar müxtəlif vaxtlarda olurlar. Sadəcə bizə elə gəlir ki, Putin Moskvada, Bayden isə Varşavada danışıb və onların arasında nisbətən kiçik məsafə var. Amma zamanla 50 il fərqlə çıxış etdilər. Bunu başa düşmək üçün Putinin çıxışını izləyirik, skrinşot çəkirik, onu əhatə edən bütün insanları görürük və Baydenə baxırıq skrinşot çəkirik. Biz nə görürük? Bayden müasir insandır, gözəl işıqlandırılmış binalar, Varşavada uşaqları olan insanlar, hər şey çox gözəl, işıqlıdır, hər tərəf parlayır. Ürəyi gənc olan Bayden rəqs edir. Qısa, enerjili, inandırıcı danışır. Putinin çıxışı zamanı isə zalda yatan, Brejnev dövründəki kimi geyinmiş adamları görürük.
Sonra məzmuna keçirik: Putinin çevik olmadığı ortaya çıxdı. O Kreml blogerləri ki, siz dediyiniz kimi, onun çıxışına qiymət verməyiblər, heç nə başa düşmürlər. Məsələ burasındadır ki, Putin ictimaiyyətə müraciət etmədi, öz auditoriyasına, öz elektoratına müraciət etdi, onların etimadını qazanmaq istədi. O, bu insanlardan dəstək qazandığını, onların həmrəy olduqlarını, hamısının bir yerdə olduğunu göstərmək istəyirdi. Və Putin bunu etdi. O deyir: "O qədər də pis yaşamırıq. Əvvəllər pis idi, amma buğdamız böyüdü, kolbasa istehsal etdik”.
Necə yəni o qədər də pis deyil? ÜDM cəmi 2,5 azaldı. Pis deyil? Bilirsiniz, niyə Putin ümumiyyətlə televiziyaya çıxdı? Çünki indi onun üçün çətindir. Seçicilər başa düşsünlər ki, “hər şey o qədər də pis deyil, yaşamaq olar”. Rusiya lideri məhz həmin təbəqəyə müraciət etdi.
- Müharibə barədə dediklərindən nə anlamaq olar?
- Müharibə haqqında çıxışının bir hissəsi elə özünə ünvanlanmışdı. Burada mesaj belə idi: "Sakitləşin, müharibə uzanacaq, amma bu da o qədər də pis deyil. Ən müasir protezləri özümüz düzəldəcəyik, artıq bu işi mənimsəmişik. Fond yaradacağıq, hər şey o qədər də pis olmayacaq. Narahat olmayın, sizin övladlarınızı cəbhəyə apardıq, altı ayda bir dəfə 14 günlük yanınıza gələcəklər. Bu, elə də pis deyil, hə?". Demək istəyirəm ki, Putinin çıxışının şüarı “O qədər də pis deyil” idi.
- Demisiniz ki, Putinin ən “keyfiyyətsiz” dublyoru “Lujniki”də çıxış edib. Bu qənaətə necə gəldiyinizi deyə bilərsinizmi?
- Mən həyatımda hər cür saxta Putin görmüşəm, amma heç vaxt bu qədər açıq olmayıb. Hər dəfə ona yaxından baxın. Bəzi dolayı əlamətlər haqqında düşünməyə belə vaxtım olmadı. “Lujniki”də adamları iki həftə toplayıblar, hər birinə 500 rubl ödəyiblər, Putin isə cəmi 3,5 dəqiqə danışıb. Mənim üçün bu, nəyinsə səhv getməsi deməkdir. Biz çox yaxşı xatırlayırıq ki, bir il əvvəl əsl Putin “Lujniki”də olarkən orada təyyarə boyda zirehli şüşə var idi, 30 metr aralıda dayançışdı, Putinin ən yaxınında mühafizəçilər vardı. İndi isə hamı bu səhnədə ora-bura gəzişirdi. Aparıcı Putinin getdiyini belə bilmirdi. Bütün bunlar gülüncdür, amma bu heç nəyi həll etmir. Oraya Putinin surətini göndərdilər, çünki əsli xalq qarşısına çıxmağa qorxur.
Yadıma “Lujniki”də guya Mariupoldan olan bir qızın rus əsgərinin onu necə “xilas etməsi” ilə bağlı çıxışı düşdü. Bu, sadəcə olaraq, ən yüksək dərəcədə sinizmdir. İndi aydın olur ki, onlar niyə ukraynalı uşaqları oğurlayırlar. “Xilaskarlar” haqqındakı bu fikri onların zehinlərinə soxmaq üçün. O uşaqları rus beyinli etmək üçün oğurlayırlar. Yalnız Yale Universitetinin araşdırması, konsentrasiya düşərgələrinə yerləşdirilən 6000 uşağın valideynlərindən alındığını aşkar etdi. Hətta Rusiya Federasiyasının Uşaq Ombudsmanı da uşağı Mariupoldan şəxsən oğurladığını etiraf etdi. Onun etiraf etdiyi şey ümumilikdə beynəlxalq terrorizmlə eynidir. Bu, sərhədləri keçən beynəlxalq uşaq alveridir.
Rusiya Federasiyasında ukraynalı uşaqları ruslaşdırmağa hazırlaşırlar. Onlar bununla məşğul olurlar və öldürmədikləri ukraynalılar haqqında – “ya onları öləcəksən, ya da rus olacaqsan” fikrini aşılayırlar.
- Federal Məclisdəki çıxışdan sonra “Lujniki”də çıxış niyə lazım idi?
- “Financial Times” qəzeti Putinin Ukraynanın işğalına necə hazırlaşdığı barədə yazıb. İddialara görə, Kreml Ukraynaya hücum planlarından səhər tezdən Putinin müraciətindən sonra xəbər tutub. Oliqarxlar və Putinin ətrafı çaş-baş qalıb və Lavrov hətta deyib: “Putinin üç müşaviri var: İvan Qroznı, I Pyotr və Böyük Yekaterina”. Həmin nəşr yazır ki, Putin sonradan qüvvələrin qiymətləndirilmədiyini etiraf edib, lakin geri qaytarmaq niyyətində olmayıb. Nəşrin anonim həmsöhbəti deyib: "Dəlini necə inandıra bilərsən? Bunun səhv olduğunu başa düşsə, beyni dağılacaq".
- Lavrov tamamilə qeyri-adekvatdır, yoxsa sadəcə olaraq uğursuzluğa düçar olduqlarına görə belə davranır?
- Lavrovlar yalnız anonim mənbələrlə söhbətlərdə belə cəsarətlidirlər. Televiziyada daha çox Hitler haqqında danışırlar. Putin özünəməxsus şəkildə və öz ssenarisi ilə hərəkət edir. O, ardıcıldır. Necə ki, 2007-ci ildə Qərblə bu müharibə yoluna qədəm qoydu, heç vaxt bu yola getmədi. O, imtina etməlidir, amma səbəbini başa düşmür. Federal Məclisə müraciətində o, deyib: "Biz Azov dənizini öz daxili dənizimizə çevirdik. Biz Krıma quru dəhlizindən keçdik. Bu, məqsədlərimizə doğru irəliləmək baxımından daha yaxşıdır”. 200 min insanın ölməsi isə Putin Rusiyası baxımından o qədər də önəmli deyil.
- Ukrayna kəşfiyyatı bildirib ki, Putinin ətrafı arasında Ukrayna kəşfiyyatı ilə əməkdaşlıq edən kifayət qədər az adam var. Bu gün Rusiya Federasiyasında kim bu "ölü siyasi”nin siyasi və ya fiziki sonu üçün daha maraqlıdır?
- Demək olar ki, Rusiya elitasındakı hər kəs. Putin könüllü və şüurlu şəkildə öz taleyini seçdi, qalanları isə seçmədi. Onunla birlikdə daha bir neçə yaxın adam onun taleyini seçdi. Məsələn, şərti kovalçuklar. Deyirlər ki, bütün bu sərsəm fikirlərlə ona dəstək olub, I Pyotr haqqında kitablar veriblər. Ümumiyyətlə, onun dostları arasında onun taleyini seçən, onu itirməkdən heç bir fayda görməyən minimum sayda insan var. Qalanların heç birinə indi Putin heç lazım deyil, çünki onların hər biri başa düşür ki, indi bütün hər şey uzun müddətlik uçuruma doğru gedir. Ancaq qısa müddətdə onların hər biri öz həyatı ilə məşğuldurlar: hər səhər nəvələrini məktəbə aparırlar, sonra hər gün pul oğurlamaq üçün işə gedirlər.
Federal Məclisin ilk cərgələrində oturanların hər birinin öz biznesi var. Biri raket istehsal edir, digəri forma tikir, üçüncüsü əsgər yığır, buna uyğun olaraq kimsə əsgər aparmadığı üçün pul alır, dördüncü sərhəddən çıxış vəsiqəsi verir. Hamısı oturub bu günü axırıncı gün kimi sayırlar və büdcədən oğurlayırlar. Çünki həyatlarında bir daha belə şansın olmayacağını anlayırlar. İndi həyat üçün tutmaq lazımdır. Və onların hər biri başqasının Putinlə məşğul olacağını gözləyir, çünki əllərində olan pulla yaxşı yaşamaq istəyirlər. Putinin öldüyündən sonrakı parlaq günlərdə yaxşı yaşamaq üçün pullarını toplayırlar.
- Krımın işğaldan azad edilməsi Putin dövrünün sonu olacaqmı?
- Piontkovski və bir çox ekspertlər Krımın Putinin “Axilles dabanı” olduğunu deyir. Ukrayna Silahlı Qüvvələri Krıma daxil olduqda, bəzi ekspertlərin əvvəllər güman etdiyi kimi, heç bir nüvə zərbəsi olmayacaq. Bundan heç nə çıxmayacaq. Tərəfdaşlarımız dəfələrlə bildiriblər ki, Krıma uzaq məsafədən zərbələr endirilməsinə etiraz etmirlər, çünki Krım beynəlxalq hüquqa görə Ukraynadır.
- Belə çıxır ki, Putin Krımın itirilməsi ilə artıq barışıb?
- Mən indi Piontkovskinin dediklərinin əksini deyəcəm. Çünki o, Xerson haqqında da eyni şeyi deyirdi. O bildirmişdi ki, Ukrayna qoşunları Xersona daxil olanda Putin Rusiya Prezidentliyindən gedəcək. Hətta tarixləri proqnozlaşdırdı. Mən düşünürdüm ki, Xerson azad edilsə, Putin buna dözə bilməyəcək. Amma Putin hakimiyyəti saxlamaq nöqteyi-nəzərindən buna sakitliklə tab gətirdi və mən belə qənaətə gəldim ki, onun ətrafındakı bütün bu siyasi impotentləri Rusiyanın harada olması, sərhədlərin harada olması, Krımın kimdə olması ilə heç maraqlanmırlar. Ukraynanın, Krımın harada olduğunu bilmirlər. Bəli, coğrafi olaraq bilirlər, amma dünya mənzərələrində bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Birinin vəzifəsi və nə qədər pulu onlar üçün önəmlidir. Ona görə də orada heç kim Putini qovmayacaq. Mən inanmıram ki, Krımın itirilməsi Putinin Kremldən gedişi ilə nəticələnəcək.