Paşinyanın dilindən əvvəllər də gözəl sözlər eşitmişik, amma...
Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh və münasibətlərin normallaşdırılması haqqında sazişin imzalanması 2023-cü ilin sonuna qədər mümkündür. TASS xəbər verir ki, bunu Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Avropa Parlamentinin iclasındakı çıxışı zamanı deyib.
“Əgər sadaladığım prinsiplər rəsmən təsdiq olunarsa, o zaman bu ilin sonuna kimi Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sülh və münasibətlərin normallaşdırılması haqqında sazişin imzalanması çox real olacaq”, - deyə o bildirib.
Paşinyan çıxışı zamanı nizamlanmanın əsas prinsipləri arasında Ermənistanın ərazi bütövlüyünün təsdiqini də göstərib. Qeyd edib ki, o, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə oktyabrda Brüsseldə Avropa İttifaqı nümayəndələrinin iştirakı ilə baş tutmalı olan görüşdə prinsiplərin təsdiqini gözləyir: “Biz qətiyyətlə sülhə doğru getməliyik. Bunun üçün siyasi iradə lazımdır. Mənim, Ermənistan hökumətinin və parlamentdəki çoxluğun belə bir iradəsi var. Eyni zamanda, beynəlxalq ictimaiyyət, Avropa İttifaqı və region ölkələri bu fürsətdən istifadə etmək üçün bizə dəstək verməlidir”.
Baş nazir söyləyib ki, İrəvan öz ərazisində Azərbaycan yüklərinin təhlükəsizliyini təmin etməyə hazırdır: “Biz Azərbaycan vətəndaşlarının və onların keçdiyi ölkələrin suverenliyinə əsaslanan regional kommunikasiyaların açılacağı təqdirdə, ərazimizdə onların təhlükəsizliyini təmin etməyə hazırıq”.
Paşinyanın sözlərinə görə, regional kommunikasiyaların açılması ilə bağlı razılıq əldə olunarsa, Ermənistan Mehri dəmir yolunu bərpa etməyə hazırdır: “Hansı ki, təkcə Azərbaycan və Ermənistanı cənubdan deyil, həm də Ermənistanın cənub rayonlarını şimal-qərb rayonları ilə, Azərbaycanın cənub-qərb rayonlarını Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə, həmçinin gələcəkdə Ermənistanı Türkiyə ilə, Azərbaycanı Türkiyə və Gürcüstanla, Azərbaycanı və Ermənistanı İranla, şərqdən qərbə Xəzər dənizindən Aralıq dənizinə qədər, şimaldan cənuba, Fars körfəzindən Qara dənizə qədər birləşdirəcək”.
Ermənistan liderinin bu açıqlamalarını nə dərəcədə ruhlandırıcı hesab etmək olar? Dediyinə sadiq qalmağa qadirdirmi? İlin sonuna qədər sülh müqaviləsinin bağlanması ehtimalı varmı?
AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.
Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, politoloq Rasim Musabəyov:
“Ermənistanın Baş naziri Paşinyan Avropa Parlamentinin plenar iclasında geniş çıxış etdi. Gözlənildiyi kimi, o, Qarabağ ermənilərinin guya etnik təmizləməyə məruz qalması, RSK-nin “xəyanəti” və Moskvanın İrəvan qarşısında müttəfiqlik öhdəliklərini yerinə yetirməkdən yayınması, habelə 10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanat barədə heç bir sübut olmadan danışdı.
Eyni zamanda, Paşinyan Azərbaycana qarşı bütün giley-güzarını, əsassız iddialarını təkrarladı, amma şükür, ağlı çatdı ki, ölkəmizə hansısa beynəlxalq missiya və ya müşahidəçilər göndərilməsi ilə bağlı qeyri-real çağırışları təkrarlamadı.
Paşinyan sonda Qarabağ ermənilərini yeni yerdə məskunlaşdırmaq üçün əlavə 100 milyon avro istəməklə məhdudlaşıb. Avropa İttifaqı belə vəsait tapa bilər.
Bununla belə, sual vermək yerinə düşərdi: Ermənistanın cari ilin büdcəsində qanunsuz silahlı birləşmələrin və Qarabağ ermənilərinin separatçı xuntasının saxlanması üçün nəzərdə tutulmuş 400 milyon dollardan çox vəsait hara getdi?
Paşinyan bildirib ki, ilin sonuna qədər Azərbaycanla sülh sazişi imzalana bilər, həmçinin kommunikasiyaların açılması barədə razılığa gəlmək və dövlət sərhədinin delimitasiyasına başlamaq mümkün olacaq. O, Azərbaycanın qərb rayonlarını Naxçıvanla birləşdirəcək, insanların və yüklərin təhlükəsiz şəraitdə daha asan keçidini təmin edəcək dəmir yolunun Mehridən keçən hissəsini bərpa etməyə hazır olduğunu bildirib. O, hətta təmtəraqla bu layihəni “dünyanın kəsişməsi” adlandırdı. Biz Paşinyanın ağzından əvvəllər də gözəl sözlər eşitmişik, lakin onun rəhbərlik etdiyi hökumət hər cür əməli işdən yayınırdı.
Paşinyanın çıxışı Aİ Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi çərçivəsində oktyabrın sonunda Brüsseldə onunla görüşün məqsədəuyğunluğu ilə bağlı Azərbaycanda diqqətlə təhlil ediləcək. Görünən odur ki, Paşinyanın hiyləgərlik, hoqqabazlıq və diplomatik manevrlər üçün vaxtı bitib və nəhayət ki, regionda sülhün və əməkdaşlığın bərpası yolunda süni maneələri aradan qaldırmaq lazımdır. Başqa variant yoxdur”.
Təqaüddə olan Qərbi Avropa diplomatı, Norveç Krallığının Azərbaycandakı keçmiş səfiri Steynar Gil:
“Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın bəyanatında Azərbaycanla sülh sazişi üçün əsas ola biləcək müddəalar var. Paşinyanın əsas tələbi Prezident İlham Əliyev tərəfindən Ermənistanın ərazi bütövlüyünün təsdiqidir. Bu, Ermənistanla Azərbaycan arasında dövlət sərhədi ilə bağlı yekun razılaşmanı nəzərdə tutur.
Bu baxımdan sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı qalan məsələləri həll etmək lazımdır. Regional kommunikasiyaların açılması operativ, qarşılıqlı faydalı həllər tələb edir. Tərəflər Qarabağın dağlıq hissəsinin erməni əhalisinin taleyi ilə bağlı məsələləri razılaşdırmalıdırlar.
Qarabağın erməni əhalisindən hər hansı birinin yaxın vaxtlarda ora qayıtmaq istəməsi ehtimalı azdır. Lakin gələcəkdə belə bir ehtimalın olması, ermənilərin Qarabağdakı mülkləri və onların dini-mədəni abidələri ilə bağlı suallar var.
Şübhə yoxdur ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişi Cənubi Qafqazın iqtisadi inkişafına böyük töhfə verəcək.
Əsas sual qalır: Ermənistan və Azərbaycan nəhayət ki, müharibəyə, əzablara və nifrətə son qoyaraq öz xalqı üçün dinc gələcək yarada biləcəkmi? Bu 2023-cü ilin sonuna qədər baş verəcəkmi? Yaşayarıq, görərik”.