“Yay menyusunda dəyişikliklər nəinki pul kisələrinə qənaət edir, həm də...”
Payızın başlaması ilə yerli analitiklər qiymət artımlarının yeni dalğasını gözləyirlər. Bu proqnozlara görə, qiymət artımı dalğası təkcə soyuq havaların başlaması ilə adətən bahalaşan süfrə tərəvəz və meyvələri deyil, standart istehlak səbətinin digər məhsullarını da əhatə edəcək.
Ərzaq qiymətlərinin gözlənilən bahalaşmasının səbəbi kimi ilk növbədə kənd təsərrüfatı məhsullarının əhəmiyyətli siyahısının payızda təbii bahalaşması göstərilir. İkincisi, bu vəziyyətin qida rasionundakı qalan hissəsinə təsiri effektidir.
İqtisadçı ekspert Akif Nəsirli AYNA-ya deyib ki, ənənəvi olaraq yay aylarında ərzaq inflyasiyasını ucuz tərəvəz və meyvələr cilovlayır: “Bu da bir çox digər, daha bahalı ərzaq məhsullarına tələbatı saxlayır. Ucuz xiyar və pomidor, göyərti, yaşıl lobya, badımcan, giləmeyvə, meyvə, təzə kartof və bir çox başqa məhsullar süfrələrimizdə ət yeməklərini əvəz edir. Zəngin borş yerini yaşıl şorbalara verir, plov göyərti və badımcan kürüsü ilə, kükü ilə əvəz olunur. Pomidor və yumurta isə Azərbaycan ailələrinin büdcəsini istənilən sosial yardımdan daha yaxşı təmin edir”.
“Yay menyusunda dəyişikliklər nəinki pul kisələrinə qənaət edir, həm də bahalı yeməklərə tələbatın azalması səbəbindən ərzaq inflyasiyasını dayandırır. Buna görə də soyuq havaların başlaması demək olar ki, bütün məhsulların artımı üçün əsas stimul olacaq”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun fikrincə, ətin qiyməti artmaqda davam edəcək: “Quzu ətinin kiloqramı 20 manata qədər qalxacaq. Quzu əti indi də demək olar ki, bahadır, lakin bu qış quzu ətinin qiyməti yuvarlaqlaşdırılacaq. Belə gözləntiləri yayda ətin qiymətinin görünməmiş artımı gücləndirir. Qiymətlərin ucuzlaşmasına və Məhərrəm ayı olmasına baxmayaraq, onun maya dəyəri bir manat artmışdı. Ona görə də yerli heyvandarlıqda belə tendensiya və vəziyyəti nəzərə alaraq, artımdan başqa nəsə gözləmək sadəcə sadəlövhlük olardı. Mal-qaranın sayı azalır, yemin qiyməti qalxır və bunun ardınca ət piştaxtalarında da qiymətlər qalxır”.
Nəsirlinin sözlərinə görə, sənayenin vəziyyəti heyvandarlıq məhsullarının bahalaşmasına səbəb olur: “Pambıq kampaniyası otarmaq üçün otlaq sahələrini azaldıb, yemin bahalaşmasına gətirib çıxarıb və indi heyvandarlıq məhsullarının artırılması üçün subsidiyalar tələb olunur, ən əsası isə kəndlilər otlaq üçün torpaqları qaytarmalıdırlar. Baxmayaraq, təbii ki, 2015-ci ildə onlara heç toxunmamaq daha yaxşı olardı. Onda bu sənaye öz-özünə inkişaf edərdi və bizdə ətin qiyməti indikindən xeyli aşağı olardı. Zavod çörəyinin maya dəyərinin növbəti, üçüncü ucuzlaşmasına baxmayaraq, dünya taxıl bazarlarında vəziyyət qeyri-sabitdir və bu kənd təsərrüfatı ilində Rusiyada buğda yığımı ötən illə müqayisədə 15 milyon ton azdır. Bütün bunlar bizim idxaldan asılı bazarımıza təsir etməyə bilməz”.
İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov AYNA-ya şərhində qiymət artımının iki illik sabit dinamikasına toxunub: “Tərəvəz, meyvə və digər ərzaq məhsullarının qiymətləri 2021-ci ilin əvvəlindən başlayıb və son iki ildə artmaqda davam edib. Qiymət artımı obyektiv və subyektiv hallarla bağlıdır. Obyektiv səbəblər sırasında dünya bazarlarında yanacağın qiymətinin qalxmasını qeyd etmək olar ki, bu, istehsal xərclərini artırır, idxal qiymətlərinin artması isə bizim bazarda inflyasiyanı artırır. Demək istəyirəm ki, bundan əvvəlki və ötən il ərzaq məhsullarının bahalaşmasının əsas səbəbi budur”.
“Subyektiv amillər sırasında yerli istehsalın məhdudluğu və onun maya dəyərinin yüksək olması da var. Azalma ilə bağlı proqnozların özünü doğrultması ehtimalı azdır. Qiymətlərin aşağı düşəcəyini düşünmürəm. Əksinə, bir sıra məhsulların maya dəyəri artacaq və bu vəziyyət davam edəcək”, - deyə mütəxəssis söyləyib.
Beynəlxalq strukturların və yerli müvafiq qurumların bu il inflyasiyanın birrəqəmli səviyyəyə enəcəyi ilə bağlı proqnozlarına baxmayaraq, qiymət reallıqları hələ də kifayət qədər yüksək səviyyədə saxlanılır. Dövlət Statistika Komitəsi bu ilin üç rübü üçün ikirəqəmli inflyasiyanın olduğunu açıqlayıb: yanvar-sentyabr ayı üçün istehlak qiymətləri indeksi 11%-ə düşüb.
Eyni zamanda, ərzaq məhsulları da daha sürətlə bahalaşır. Bu ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində ərzaq məhsullarının (alkoqol və siqaret daxil olmaqla) orta illik artımı 12,4 faiz, qeyri-ərzaq mallarının qiymətlərində 10,1 faiz, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin qiymətlərində 9,6 faiz təşkil edib. Bununla yanaşı, sentyabr ayında illik inflyasiya səviyyəsi (2023-cü ilin sentyabr ayı göstəricisinin 2022-ci ilin sentyabr ayına nisbəti) 5,1%-i ötməyib.