Terrorçuları sevirik, yoxsa NATO-ya can atırıq?
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan xəbərdarlıq edib ki, İsveç hakimiyyət orqanları PKK terrorçularına qarşı əks tədbirlər görməyəcəyi təqdirdə, bu şimal ölkəsi ilə ikitərəfli münasibətlər ciddi şəkildə pisləşə bilər. Ərdoğan bu günlərdə Stokholmda PKK tərəfdarlarının ona qarşı həyata keçirdiyi aksiyanı şərh edərkən belə deyib.
“Biz İsveçə dedik ki, NATO-ya üzvlük haqqında memorandumu parlamentimizdə təsdiqləmək üçün onlar bizə 130-a yaxın terrorçunu ekstradisiya etməlidirlər. Onlar etmədilər. İsveç küçələrində PKK-nın hərəkətlərini görür və yerli hakimiyyət orqanlarını xəbərdar edirik. Ancaq təəssüf ki, bu cür aksiyaların dayandırılmasından söhbət getmir. Vəziyyət nəzarət altına alınmasa, İsveçlə münasibətlərimiz daha da pisləşə bilər”, - deyə Türkiyə lideri bildirib.
Eyni zamanda, əlavə edib ki, PKK tərəfdarları NATO-ya üzvlük üçün müraciət edən Finlandiyada, həmçinin, Böyük Britaniya, Almaniya və Fransada da sərbəst fəaliyyət göstərir: “Türkiyə öz mövqeyini hadisələrin inkişafına əsaslanaraq müəyyən edəcək”.
Beləliklə, məntiqli suallar yaranır. İsveçin öz ərazisində PKK terrorçularına qarşı daha qəti addımlar atmasına nə mane olur? Axı Stokholm açıq-aşkar NATO-ya daxil olmaq məqsədi güdür. Onalr ümid edirlər ki, Türkiyə PKK üzvlərinə qarşı tələblərini birdən-birə yumşalda bilər? Vaxt gedir, uzatmağın nə mənası var?
Prosesləri AYNA-ya Türkiyədə fəaliyyət göstərən siyasi ekspert, Strateji Araşdırmalar və İnkişaf Mərkəzinin (SAİM) rəhbəri Ramiyə Məmmədova şərh edib:
“Ankaranın PKK terrorçularını Türkiyə hakimiyyətinə təhvil verilməsini tələb etməsindən xeyli vaxt keçib. İsveç bunu etməkdən imtina edir. Və müvafiq olaraq, İsveç və Finlandiyanın NATO-dakı gələcəyi yenidən böyük sual altındadır – məlumdur ki, onların Türkiyədən üzvlük icazəsi olmadan bu, sadəcə olaraq mümkün deyil. İsveç faktiki olaraq nəinki terrorizmi dəstəkləyən vətəndaşlarını Türkiyəyə təhvil vermir, onların öz ərazisində artan fəallığına qətiyyən qarşılıq vermir.
Bunlar Türkiyə Cümhuriyyətinin rəhbərliyinin təhqir olunduğu mitinqlərdir, Prezident Ərdoğanın başı üzərinə silahla nişanlanmış plakatlardır. Stokholm meriyasının qarşısındakı sütunda Ərdoğana bənzəyən kukla ayaqlarından asılıb. Təbii ki, baş verənlər onsuz da qəbuledilməzdir, həddini aşmaqdır. Və təbii ki, Ankara buna sərt, layiqli şəkildə reaksiya verdi. Türkiyə quruluşunda bu, İsveçə qarşı çox sərt bəyanatlara səbəb oldu və bir çox media da eyni şəkildə reaksiya verdi. İsveçin Ankaradakı səfiri Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb və ona etiraz edilib. Deyə bilərik ki, hazırda Türkiyə rəhbərliyi İsveçin Şimali Atlantika blokuna daxil olması ehtimalı ilə bağlı yenidən çox avropalılar üçün arzuolunmaz mövqe tutur.
Bu gün Ankara ilə Stokholm və Helsinki arasında nə baş verir? İsveç Baş naziri Ulf Kristersson son mətbuat konfransında jurnalistlərə çox aydın cavab verdi: deyirlər ki, “Türkiyənin qarşımıza qoyduğu bütün tələbləri yerinə yetirə bilmərik”. Ankara isə bildiyiniz kimi, PKK üzvlərinin ekstradisiyası məsələsini qaldırıb. Əks halda NATO-ya qəbul olmayacaq.
Bütövlükdə, Alyansın planlaşdırılan genişlənməsinin arxasında ABŞ-ın maraqlarının dayandığı aydındır. Məhz Amerika ilk növbədə NATO-ya mümkün qədər çox üzv qəbul etmək istəyir və birmənalı olaraq onun tərəfində olacaq. Buna görə də Vaşinqton Finlandiya və İsveçin təşkilata tez bir zamanda daxil olmasına çalışır. Prezident Trampın keçmiş müşavirinin fikrincə, 2023-cü ildə Türkiyənin NATO-ya üzvlüyünü davam etdirmək məsələsini nəzərdən keçirmək lazımdır, çünki Ərdoğan seçkilərdən sonra hakimiyyətdə qalsa, bu ölkə ABŞ-ın tez-tez üzv dövlətlər qarşısında qoyduğu tələbləri yerinə yetirməyəcək. O, həmçinin bəyan edib ki, Türkiyə Ukrayna ilə müharibəyə baxmayaraq, bu gün Rusiyanın guya müttəfiqidir.
Bütün bunları nəzərə alaraq demək olar ki, Türkiyə Yaxın Şərqdəki planlarının həyata keçirilməsində ABŞ üçün maneəyə çevrilib. Vaşinqton Ankaranın heç bir kürd terror təşkilatına yardım göstərməmək və onların fəaliyyət sahələrini daraltmağa kömək etmək barədə davamlı və israrlı tələblərini də bəyənmir. Bir neçə gün əvvəl İsveçrə banklarının PKK-nı maliyyələşdirdiyi və bu təşkilata dəstək verdiyi barədə də məlumat yayılmışdı. Türkiyədə də buna kəskin reaksiya verildi, dünya siyasətinin mövzularından birinə çevrildi.
Və getdikcə daha tez-tez ABŞ ətrafında qruplaşdırılmış NATO ölkələrinə bu il birgə səylə Türkiyəni blokdan çıxarmağa çalışmaq çağırışları edilir. Amma fakt budur ki, indiki Türkiyə iyirmi il əvvəlki ölkə deyil. Yaxın Şərqdə, Qafqazda böyük təsir rıçaqları var və bir çox türk ölkələrində güclü siyasət yürüdür. Və Türkiyəni bütün bunlardan uzaqlaşdırmaq və ya yenidən öz xarici siyasətini yalnız öz iradəsinə tabe etmək - Qərb bunu edə bilməyəcək.
Ona görə də Türkiyədə qarşıdan gələn parlament və prezident seçkiləri dövründə Amerika hər şeyi etməyə çalışacaq ki, ona faydalı olan qüvvələr hakimiyyətə gəlsin. Yəni, müstəqil xarici siyasətdən imtina edən və dövlətlərin ardınca gedəcək şəxslər. Türk xalqının əhəmiyyətli bir hissəsi bütün bu mənzərəni aydın şəkildə anlayır. Amma təəssüf ki, müxalifət hələ də bunu müəyyən qədər yanlış başa düşür.
Nisbətən bu yaxınlarda İstanbulun Taksim meydanı yaxınlığında baş verən terror aktından sonra eyni təşkilatların Ankarada terror aktı hazırladıqları sübuta yetirildi. Və bundan sonra təbii ki, Türkiyənin İsveç və Finlandiyada yaşayan terror təşkilatlarının üzvlərinin ona təhvil verilməsini sərt şəkildə tələb etməsinə təəccüblənmək olmaz. Əks halda onlar NATO-ya daxil olmayacaqlar.
Düşünürəm ki, bu qarşıdurmada Türkiyə qalib gələcək. Bundan əlavə, mən etiraf edirəm ki, Birləşmiş Ştatlar Türkiyənin ona yaxın bölgələrdəki bütün imkanlarını ayıq-sayıq qiymətləndirərək, hələ də planlarını dəyişə bilər, çünki bu, həm də NATO-nun ortaq resursudur”.