Avropanın Paşinyan rejiminə dəstəyi Bakı ilə sülh sazişinin əldə olunmasından keçir
Hazırda Azərbaycanın Avropa İttifaqı (Aİ) və ABŞ ilə münasibətləri heç də ən yaxşı dövrünü keçirmir. Belə ki, bu il fevralın 28-də Avropa Parlamenti (AP) “Ümumi təhlükəsizlik və müdafiə siyasətinin həyata keçirilməsi haqqında” hesabatı qəbul edib və həmin hesabatda Aİ-ni Azərbaycana qarşı dərhal sanksiyalar tətbiq etməyə və strateji enerji sahəsində anlaşma memorandumunu dayandırmağa çağırıb.
Martın 13-də isə AP “Aİ ilə Ermənistan arasında daha sıx əlaqələr və Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin bağlanmasının zəruriliyi haqqında” qətnamə qəbul edib. Sənəddə Avropa parlamentariləri Bakını “Qarabağ ermənilərinin hüquqlarına hörmətin təmin edilməsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, o cümlədən öz evlərinə qayıtmaq, təhlükəsiz və layiqli şəraitdə yaşamaq hüquqlarını təmin etmək üçün onlarla dialoqa başlamağa” çağırır.
Azərbaycan, həmçinin, “Dağlıq Qarabağın bütün sakinlərini və Ermənistan vətəndaşlarını” həbsdən azad etməyə çağırılıb. Beləliklə, AP nəinki Ermənistanla flört edir, həm də Azərbaycanın daxili işlərinə qarışır.
Tənqidlərlə yanaşı, Aİ Azərbaycanla enerji sektorunda kifayət qədər uğurla qarşılıqlı fəaliyyət göstərir. 2022-ci ilin iyulunda Bakıda “Azərbaycan ilə Aİ arasında enerji sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu”nun imzalanması yeni perspektivli təşəbbüslərin həyata keçirilməsinin başlanğıcı oldu.
Bu sənəd təxminən 2027-2028-ci illərdə Azərbaycanın təbii qazının ixracını iki dəfə artıraraq 20 milyard kubmetrdən çox təşkil etməyi nəzərdə tutur. Bu məqsədlər üçün Azərbaycanda qaz hasilatının artırılması istiqamətində işlər aparılır, həmçinin Cənub Qaz Dəhlizinin qaz kəmərləri sisteminin, xüsusən də onun ən mühüm komponenti olan Trans-Adriatik Boru Kəmərinin (TAP) imkanlarının genişləndirilməsi nəzərdə tutulur.
“Eurostat”ın məlumatına görə, 2023-cü ildə Azərbaycan İtaliya, Xorvatiya və digər Aİ ölkələrinə əsas neft tədarükçüsü olub. 2023-cü ildə Avropa ölkələri son 4 ildə Azərbaycandan maksimum neft idxal edib - 12,4 milyard avro dəyərində təxminən 20,3 milyon ton. Ötən ilin sonunda Azərbaycan tədarük həcminə görə Aİ-yə ən böyük neft ixrac edən ölkələrin ilk onluğuna daxil olub.
Bundan əlavə, Azərbaycan Avropaya 1000 MVt gücündə və 1195 km uzunluğunda elektrik kabelinin çəkilməsini nəzərdə tutan Qara Dəniz Enerjisi layihəsində iştirak edir. 2030-cu ilə qədər o, Xəzər dənizindəki külək elektrik stansiyalarından elektrik enerjisini Qara dənizin dibi boyunca Avropaya ötürəcək.
Yuxarıda göstərilənlər onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə töhfə verən ölkə kimi Avropa İttifaqı üçün əhəmiyyətlidir. Üstəlik, onlar arasında iqtisadi müstəvidə dialoq nəinki davam edir, hətta genişlənir.
Bu da öz növbəsində Qərbin ermənipərəst yanaşmalarına baxmayaraq, hələ də müəyyən dərəcədə Azərbaycandan asılı olduğundan xəbər verir. Əgər Qərb eyni ruhda davam etsə, o zaman Azərbaycanla bağlı problemlər, Cənubi Qafqazda mövqelərin itirilməsi qaçılmaz olacaq. Ona görə də Qərbin Azərbaycana qarşı yanaşmalarının dəyişdirilməsinə ehtiyac var. İndiki reallıqlarda Qərb üçün prioritet Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan rejimini dəstəkləmək və nəticədə Ermənistanın Rusiya ilə gələcək qarşıdurma üçün təhlükəsizliyini qorumaqdır ki, bu da hərbi gücünün nəticələrinə görə İrəvanla sülh müqaviləsi bağlamağa çalışan Azərbaycan üçün məqbul deyil.
Əgər Qərbin Ermənistana dəstəyi Azərbaycana təzyiq yolu ilə həyata keçirilərsə, o zaman Bakı Rusiyada nəzərəçarpan qıcıq yaradan Paşinyanı devirməkdə maraqlı olacaq. Amma eyni zamanda, bu, Azərbaycanın rusiyapərəst xətti olmayacaq, bu kontekstdə Bakı ilə Moskvanın geosiyasi maraqları əslində üst-üstə düşəcək.
Başqa sözlə, Qərb Paşinyan rejiminə dəstəyinin Bakı ilə sülh razılaşmasının əldə olunmasından qaynaqlandığının qaçılmaz olduğunu qəbul etməlidir. Əks halda, bu gərginlik Ermənistanda rusiyayönlü qüvvələrin hakimiyyətə gəlməsinə və Qərbin regional siyasətinin iflasına gətirib çıxara bilər.
Bu baxımdan NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberqin Cənubi Qafqaza son turu Qərbin Azərbaycana münasibətinin dəyişməsinə müəyyən ümidlər yaradır. Maraqlıdır ki, Stoltenberq Cənubi Qafqaz turnesinə Bakı səfəri ilə başlayıb ki, bu da ölkəmizin Qərb üçün geosiyasi əhəmiyyətinin qorunub saxlanmasından xəbər verir.
Stoltenberqin Bakıdakı çıxışları İrəvan və Tiflisdən fərqli olaraq deklarativ xarakter daşımırdı və aydın iş prinsiplərini müəyyən edirdi. O, Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyində rolunu və NATO-nun bir sıra üzvləri ilə sıx əlaqələrini xüsusi vurğulayıb.
Bundan başqa, NATO Baş katibinin Azərbaycanın müdafiə naziri Zakir Həsənovla görüşü də diqqəti cəlb edib. Azərbaycan Cənubi Qafqazda yeganə ölkə olub ki, Stoltenberq müdafiə naziri ilə görüşüb və Azərbaycan Ordusu ilə Türkiyə Silahlı Qüvvələri arasında sıx əməkdaşlığın Azərbaycan-NATO əlaqələrinə mühüm töhfə verəcəyini vurğulayıb.
Stoltenberqin indi Azərbaycan və Ermənistanın sülhə həmişəkindən daha yaxın olması barədə bəyanatları NATO-nun ali rəhbərliyinin Bakının regionda sülhün tezliklə əldə olunması üçün irəli sürdüyü prinsiplərlə həmrəy olduğunu göstərir. Eyni zamanda, NATO-nun Baş katibi Qərbdə bəzi dairələr tərəfindən Qarabağ ermənilərinin qondarma hüquq və təhlükəsizliyini dəstəkləmək üçün irəli sürülən nağılların heç birini səsləndirməyib.
Səfərin nəticələrinə əsasən, belə qənaətə gəlmək olar ki, Stoltenberqin əsas vəzifəsi Bakını mühüm tərəfdaş kimi görməkdə davam edən Qərblə Azərbaycan arasındakı münasibətlərdə problemləri bir qədər yumşaltmaq olub.