Baş verənlərin görünməyən tərəflərinə və bütün bunlardan kimlərin faydalandığına diqqət yetirək
HƏMAS silahlıları İsrailə hücum etdikdən sonra TSAXAL (İsrail Müdafiə Ordusu) onlara və Qəzza zolağına qarşı genişmiqyaslı əməliyyata başlayıb. İndi hərbi əməliyyatların bütün detallarını mühakimə etmək tezdir, ona görə də aressiyanın hərbi-strateji və siyasi nəticələrini nəzərdən keçirək.
Həm İsrail kəşfiyyatının, həm də müəyyən dərəcədə hərbi və siyasi rəhbərliyin böyük uğursuzluğu artıq tam aydındır. Üstəlik, siyasətçilərin səhvləri ordunun aşkar uğursuzluğuna gətirib çıxardı.
İsrail ordusunun ehtiyatda olan zabiti David Şarp Ukraynanın “Youtube” kanallarından birinə deyib ki, kəşfiyyat xidməti hökumətə təqdim etdiyi hesabatda fələstinlilər İsrail ərazisində işləmək üçün kvotanın artırılmasını tələb etdiyi üçün HƏMAS rəhbərliyi hərbi əməliyyatlarda maraqlı deyil. İndi aydın oldu ki, bu, planları pərdələmək cəhdləri idi, lakin kəşfiyyat bunu tuta bilməyib.
Şübhə yoxdur ki, hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra, keçmişdə dəfələrlə baş verdiyi kimi, İsrail cəmiyyəti kəşfiyyatın bu cür uğursuzluğunun səbəblərini dərindən təhlil edəcək və kimsə məsuliyyətə cəlb olunacaq. Səhlənkarlığa yol vermiş və müvafiq protokollarda nəzərdə tutulmuş döyüş hazırlığının lazımi səviyyədə gündəlik işlərini yerinə yetirməyən hərbi rəhbərlik də öz payını alacaq. Kiminsə çiynindəki poqonları da uçacaq.
Bu arada bizim aralıq PR və siyasi nəticəmiz var. Dünyanın ən güclü və təsirli kəşfiyyat xidmətlərindən biri artıq hesab edilə bilməz. Və bu, təkcə birbaşa deyil, həm də İsrailin müttəfiqlərinin və tərəfdaşlarının oxşar təşkilatları ilə qarşılıqlı əlaqələrdə müəyyən nəticələrə səbəb olacaq.
Hücumun təşkilatçıları və planlaşdırıcıları, ölkənin gələcək inkişafı ilə bağlı ziddiyyətlərin gücləndiyi İsrail cəmiyyətinin daxili nizamsızlığına da “stavka” edirdilər. Məhkəmə-hüquq islahatlarına qarşı davam edən etirazlar dövlət strukturlarının müəyyən qədər dağılması təəssüratı yaratdı və bu, sanki TSAXAL-a da sirayət etdi. Zahirən bunu hərbi və siyasi rəhbərlik arasındakı mürəkkəb münasibətlər də təsdiqləyirdi. Ancaq bunun əksi baş verdi: cəmiyyət hücumu dəf etmək üçün birləşdi.
İndi İsraildə çoxları deyir ki, Baş nazir Netanyahunun İudeya və Samariyada (İordan çayının qərb Sahili) Fələstin Administrasiyasına qarşı HƏMAS-ı dəstəkləmək, hətta onu maliyyələşdirmək siyasəti təkcə uğursuzluq deyil, həm də bu cür həyasız və itaətkar hərəkətlərə səbəb olub. Bu, HƏMAS üzərində qələbədən sonra İsrailin daxili siyasi inkişafına bu və ya digər dərəcədə təsir edəcək.
Belə təəssürat yaranır ki, HƏMAS, onun rəhbərliyi və hətta sıravi döyüşçüləri terrorçu elitaya İsraili işğal etmək əmrini verənlərin uzunmüddətli məqsədlərinə qurban verilir. Hərbi baxımdan belə bir əməliyyatın uzunmüddətli uğur şansı yoxdur. Qüvvələr qeyri-bərabər və müqayisə olunmazdır. İsrail indi lokal əməliyyat deyil, bütün mövcud qüvvə və vasitələrin cəlb olunduğu genişmiqyaslı müharibə aparır. Qismən səfərbərlik çoxdan həyata keçirilməsə də, indi bu, fakta çevrilib.
Mülki əhalinin öldürülməsi ilə tüğyan edən terror nəinki HƏMAS-ın rəhbərliyini, həm də təşkilatın bütün hərbi infrastrukturunu tamamilə ləğv etməkdən başqa siyasi rəhbərliyə və orduya heç bir seçim buraxmadı. İndi TSAXAL özünü hava və artilleriya zərbələri ilə məhdudlaşdırmayacaq, artıq qeyd olunan nəticələrlə tam quru əməliyyatı keçirəcək.
İndi gəlin siyasi aspektlərə və baş verənlərdən kimlərin faydalandığına baxaq.
Əsas faydalanan İrandır. Bu işğalı ilhamlandıran və təşkil edən ayətullahlar idi. Onlar hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra xeyli zərər görəcək HƏMAS-ı müəyyən qədər qurban vermək qərarına gəliblər.
Tehranın ikinci məqsədi İsrailin bir sıra ərəb dövlətləri və ilk növbədə Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətlərində siyasi nizamlanmanın yekunlaşmasını pozmaq və ya ləngitmək idi.
Ər-Riyad digər məqsədlərlə yanaşı, İsraillə nizamlanma yolu ilə əslində Vaşinqtonla münasibətləri yaxşılaşdırmağı planlaşdırırdı. Əgər uğurlu olarsa, neft hasilatını müəyyən limitlər daxilində artırmağa və karbohidrogen qiymətlərinin bir qədər aşağı düşməsinə səbəb olacaqdı.
Aydın olduğu kimi, İran və onunla birlikdə Rusiya hadisələrin bu cür dönüşündən məmnun qalmadıqları üçün işğala əl atdılar və indi bir müddət İsrailin ərəb ölkələri ilə münasibətlərinin həlli məsələsi açıq qalır. Burada uğur var, amma bu, keçici kimi görünür.
Tehranın ikinci məqsədi hərbidir. O, İsrailin hava hücumundan müdafiəsini, bu cür kütləvi atəşə tab gətirmək qabiliyyətini sınaqdan keçirməkdən ibarətdir. HƏMAS 5000-dən çox raket atıldığını iddia edir. İsrail səlahiyyətliləri təxminən 2,2 min deyirlər. Uyğunsuzluq hərbçilərin açıq ərazilərə dəyən raketləri saymaması ola bilər - sursat israf etməmək üçün hava hücumundan müdafiə sistemi ilə vurulmur. Yalnız ya şəhərlər və hərbi obyektlər üzərində vurulanlar, ya da əslində harasa dəyənlər sayılır. Tehran rəhbərliyi məyusdur: İsrailin çoxsəviyyəli hava hücumundan müdafiə sistemi həsəd aparan səmərəlilik göstərdi - raketlərin 92-95%-i vuruldu, lakin tək-tək obyektlərə də zərbələr oldu.
Üçüncü məqsəd Qərbi, ilk növbədə Avropanı terror vasitələri və təşkilatlarının arsenalı ilə qorxutmaqdır. Əgər İsrail kimi hərbiləşdirilmiş ölkə hücum vaxtı çox çətin vəziyyətə düşübsə, o zaman hazırlıqsız ölkələr haqqında nə deyə bilərik və Ukraynadakı müharibə bunu hərbi baxımdan, Avropa dövlətləri və müəyyən dərəcədə ABŞ-a açıq şəkildə göstərdi.
Bu əsasda, bir növ Qərb ölkələri ilə nüvə sazişi ilə bağlı hansısa kompromis barədə razılaşmalara emid edilir. İranın buna həqiqətən ehtiyacı var, çünki iqtisadi cəhətdən daha dözə bilmir, ölkədə əhalinin narazılığı artır və təkcə repressiyalar məsələyə tam kömək etməyəcək.
Tehranın həqiqətən də sanksiyaların yumşaldılmasına ehtiyacı var və ona görə də təhdidlərlə bu məqsədinə çatmağa çalışır. İsrail hücumu önləyə bilmədi və Avropa da bu məsələdə ondan geri qalmayacaq. Qərb nüvə sazişində güzəştə getməsə və s. onun şəhərlərində koordinasiyalı və eyni vaxtda genişmiqyaslı terror hücumları olduqca mümkündür.
Dördüncü məqsəd İran körfəzindəki qonşularına İranın silahlarının İsrailə çatacaq qədər uzun olduğunu və daha yaxın olduğunu göstərməkdir. Bu, o deməkdir ki, Tehranla münaqişə etmək istənilən dövlətin özünə daha baha başa gəlir. Nə qədər qorxacaqları çox böyük sualdır. Belə çıxa bilər ki, ərəb ölkələri taleyi sınağa çəkməmək üçün tezliklə Vaşinqtonla, müəyyən müvəqqəti fasilədən sonra isə Qüdslə razılığa gələcəklər.
Rusiyadan danışırıqsa, onun əsas məqsədi idarə olunan xaosdur. Görünür, Moskva hesab edirdi ki, İsrailə hücum Qərbi və xüsusilə ABŞ-ı Ukraynaya hərbi və diplomatik yardımı azaltmağa məcbur edəcək və bununla da, təbii ki, Rusiya şərtləri ilə danışıqlara keçidi asanlaşdıracaq.
Rusiya üçün olduqca vacibdir ki, indi dünyanın müxtəlif regionlarında müharibələr başlasın və beləliklə, Qərb diqqətini Ukraynaya kömək etməyə cəmləməsin və Moskva rus diktatoru Vladimir Putinin real yol hesab etdiyi tükətmə müharibəsini davam etdirməkdə sərbəst olsun ki, Ukraynadakı uğursuzluq nəticəsində düşdüyü vəziyyətdən çıxa bilsin.
Moskvanın ikinci variantı Suriyadakı qoşunlarını əhəmiyyətli dərəcədə ixtisar etdikdən sonra Yaxın Şərqdə bir qədər sarsıntılı mövqelərini gücləndirməkdir. Bu, İran və Türkiyənin maraqlarına ziddir, lakin Moskva onlarla razılığa gələ biləcəyinə inanır.
Bundan əlavə, Moskva göstərir ki, İrana və onun tərəfdarlarına təsir göstərə bilər. Bu cür hesablamaların gerçəkləşməsi ehtimalı azdır, lakin Kreml dəfələrlə və həmişə böyük miqyasda səhvlərə yol verib.
Kremlin üçüncü məqsədi İsrailin Ukraynaya, o cümlədən silah-sursatla dəstək verməyə yönəlməsinin qarşısını almaqdır. Onsuz da İsraildə bir çoxları Ukraynadakı müharibədə neytrallıq deyilən vəziyyətin Moskvanı sakitləşdirmədiyinə görə hökuməti və Baş nazir Netanyahunu günahlandırır. Əksinə, təcavüzkar İrana verdiyi dəstəyi bir az da artırdı.
Çoxdan məlumdur ki, təcavüzkar yalnız güc dilini başa düşür, inandırmaq və sakitləşdirmək cəhdləri heç bir nəticə vermir. Belə cəhdlər gec-tez müharibəyə gətirib çıxarır. İsrail çoxdan məlum olan dırmığı tapdaladı.
Və nəhayət, dördüncü məqsəd İsraillə Azərbaycan arasında əməkdaşlığı bir qədər zəiflətməyə çalışmaqdır. Bu münasibərlər uzun müddətdir ki, Moskvada siyasi narahatlığa səbəb olur. Moskvanın fikrincə, əgər Qüds öz qonşuları ilə məşğuldursa, o zaman Bakı ilə əlaqə saxlamağa vaxtı olmayacaq və Rusiyanın Cənubi Qafqazda fəallaşması üçün müəyyən bir imkan yaranacaq yaranacaq.
Ukraynada Yaxın Şərqdə baş verən hadisələr təkcə böyük marağa səbəb olmadı. Təbii ki, çoxlarını maraqlandırırdı ki, ABŞ-ın İsrailə dəstəyi Ukraynaya hərbi, siyasi və maliyyə dəstəyinin müəyyən qədər azalması ilə nəticələnəcəkmi? Axı İsrail-in NATO-dan kənar ABŞ-ın əsas müttəfiqi statusu var və Vaşinqton Qüdsə hər cür kömək etməlidir, lakin Ukraynanın belə statusu yoxdur.
Görünür, bu cür qorxular əsassızdır. Birincisi, TSAXAL güclü ordudur və mütləq terrorçuların öhdəsindən gələcək. İsrailin güclü hərbi-sənaye kompleksi ordunu lazım olan hər şeylə təmin edib, ona görə də ölkənin irimiqyaslı təchizata ehtiyacı yoxdur.
İkincisi, döyüşlər uzun sürməyəcək, ona görə də TSAXAL-a hər şey kifayət edəcək. ABŞ-dan müəyyən ünvanlı çatdırılmalar olacaq, lakin bu, Ukraynaya yardıma heç bir şəkildə təsir etməyəcək.
Qərb birmənalı olaraq Ukraynanı tam qələbə çalana qədər dəstəkləmək qərarına gəlib və bu mənada Rusiyanın heç bir ümidi yoxdur.
Yaxın Şərqdə daha bir mühüm oyunçunu - Türkiyəni qeyd edək. Ankara İsraildəki münaqişəyə birbaşa müdaxilə etməyəcək, lakin fürsətdən istifadə edərək İraq və Suriyadakı terrorçularla işini həll edəcək. Ankaranın adları çəkilən iki ölkədəki son addımları bunu təsdiqləyir.
HƏMAS ilə İsrail arasında münaqişənin hərbi hissəsi bir neçə həftəyə bitsə belə, davamı diplomatik müstəviyə keçəcək. Və burada Çinin ön plana çıxmasını gözləməliyik. Pekinin həm İran, həm də Rusiya üzərində təsir rıçaqları var. Və bu, noyabrda Vaşinqtonda Si Tsinpin ilə Bayden arasında danışıqların bir hissəsi olacaq.