“Quru sərhədləri dolların xaricə çıxması üçün əsas qapıdır”
“Korrupsioner məmur pul dəyişməyə gəlməyəcək, başqa yollar tapacaq”
“Bloomberg” yazır ki, bağlı qalan quru sərhədləri Azərbaycan hökumətinə ölkədən valyuta axınının öhdəsindən gəlməyə kömək edir. İyul nəşrindəki “One Country’s Covid Restrictions Are Turning Into a Moneyspinner” başlıqlı məqaləyə görə, bu ölkədəki COVID məhdudiyyətləri gəlir mənbəyinə çevrilib.
Yazının müəllifi Zülfüqar Ağayevin yazdığına görə, bu son COVID tədbiri dollar axınının qarşısını almağa kömək etdiyi üçün quru sərhədləri bağlı qalır və Azərbaycanın dövlət maliyyəsi faydalanır: “Əksər ölkələr koronavirusun yayılmasının qarşısını almaq üçün tətbiq edilən məhdudiyyətləri aradan qaldırmağa can atır. Lakin Azərbaycan pandemiyanın bitdiyi elan ediləndən aylar sonra da bu tədbirdən bərk yapışıb”.
Əslində, bütün bunlar ölkədə neft hasilatının 2007-ci ildən bəri ən aşağı səviyyədə qaldığı bir vaxtda valyutanın sızdığı ən böyük kanalı bloklayır.
“Bloomberg” İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım Mərkəzinin Bakı qrupunun analitiki Samir Əliyevdən sitat gətirir: “Quru sərhədləri dolların xaricə çıxması üçün əsas qapıdır”.
Azərbaycan Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) pandemiyanın fövqəladə hal mərhələsinin başa çatdığını elan etməsindən iki ay sonra ciddi səyahət məhdudiyyətlərinin hələ də qüvvədə olduğu azsaylı ölkələr sırasındadır. Üç ildir bağlı quru sərhədləri ilə ölkənin balansı heç vaxt bu qədər təsiredici görünməmişdi. Ölkənin neft və təbii qaz gəlirlərini idarə edən Suveren Fondun aktivləri 31 mart tarixinə 53 milyard dolları keçərək rekord həddə çatıb.
Dollara tələbin kəskin azalması nəticəsində Mərkəzi Bankın ehtiyatları keçən illə müqayisədə dörddə bir artıb. Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatına görə, ötən il dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti onilliklərin ən aşağı göstəricisi ilə yadda qalıb. Bundan əlavə, Azərbaycan neftin qiymətinin qalxmasından faydalanır və Rusiya qazına alternativlərin axtarışında Avropaya təbii qaz tədarükçüsü kimi mövqeyini gücləndirir.
“Ölkənin bağlı sərhədləri azərbaycanlıların beynəlxalq səyahətlərini kəskin şəkildə məhdudlaşdırır, ötən il xaricə səfərlərin sayı 2019-cu il səviyyəsindən hələ də 73%-dən çox aşağıdır. Azərbaycanlıların xaricdə xərclədikləri məbləğ 2019-cu ildə pandemiyadan əvvəlki tam illə müqayisədə 2022-ci ildə demək olar ki, iki dəfə azalıb”, - deyə məqalədə vurğulanır.
Pandemiyanın qızğın vaxtında ölkədə valyuta məhdudiyyətləri də başladı. Üç il ərzində vətəndaşlar ildə cəmi 10 min dollar ala bilir və bu məbləği aşanlar pulun haradan gəldiyini izah etməlidirlər. Eyni zamanda heç bir dövlət qurumu limitlə bağlı məsuliyyəti öz üzərinə götürmür və bunun səbəbi izah edilmir. Ona görə də ekspert dairələrində müxtəlif versiyalar var.
İqtisadçı ekspert Ruslan Atakişiyev yerli mətbuata bildirib ki, dollar alışına qoyulan limit xalis konvertasiya olunan pula nəzarət kontekstində banklar üçün ümumi tövsiyədir. Onun sözlərinə görə, böyük həcmdə dollar almaq istəyən şəxs maliyyə mənbəyini göstərə bilərsə, o zaman heç bir məhdudiyyət yoxdur.
Öz növbəsində hüquqşünas Əkrəm Həsənov hesab edir ki, xarici valyutanın alınmasına qoyulan məhdudiyyətlər korrupsiyaya qarşı mübarizə komponentindən və ya çirkli pulların yuyulmasına qarşı mübarizə ilə bağlı motivlərdən məhrumdur: “Valyuta əldə etməyi məhdudlaşdırmaqla biz özümüzü bu cür faktları açıqlamaq imkanından məhrum edirik. Korrupsioner məmur pul dəyişməyə gəlməyəcək, başqa yollar tapacaq”.
Bundan əlavə, uyğunsuzluq var - valyuta əməliyyatlarından fərqli olaraq, bankların əmanətçilərə sualları yoxdur. Ekspertin fikrincə, əsas arqument – məhdudiyyətlərin niyə tətbiq edilməsi – pul vahidimizin sabitliyinə təzyiq üçün aşkar səbəblər olmasa da, milli valyutanın məzənnəsini saxlamaqdır.