“Qlobal ərzaq böhranının dərinləşəcəyi gözlənildiyi üçün hökumət fermerlərimizə dəstək verməlidir”
Dünyada proqnozlaşdırılan qıtlıq hökumətimizi yerli istehsalı dəstəkləmək üçün tədbirlər görməyə vadar edir. Bu məqsədlə Azərbaycanda ərzaq buğdası istehsalçılarının subsidiyalaşdırılması üzrə pilot layihəyə start verilir.
Söhbət 2023-cü ildən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ilə bağlanmış müqavilələr əsasında müasir suvarma sistemlərinin tətbiq olunduğu, taxıl məhsullarının isə dövlət ehtiyatı və dənüyüdən müəssisələrə təhvil verildiyi təsərrüfatlardan gedir. Taxılla bağlı qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi də nəzərdə tutulub və müvafiq idarələr - Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi və Dövlət Ehtiyatlar Agentliyi buğdanın dövlət tədarükünün aparılması ilə bağlı təkliflər hazırlayacaq.
Nəhayət, ölkədə dövlət zəmanəti ilə güzəştli kreditlərin verilməsi mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi haqqında düşünülür. Nəzərdə tutulduğu kimi, bu addım qabaqcıl təsərrüfatların yaradılmasına və müasir suvarma sistemlərinin alınmasına xidmət edəcək.
İdxaldan asılı olan ölkəmiz uzun illərdir ki, yerli buğda istehsalının potensialını və imkanlarını nəzərdən keçirir və dünya bazarlarında qiymət artımı bir sual doğurur: yalnız yerli istehsalı artırmaqla qıtlığın və qiymət artımının qarşısını almaq olarmı?
İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirovun AYNA-ya dediyinə görə, Ukraynada müharibə başlayandan bəri buğdanın qiyməti durmadan artır və buna görə də ekspertlər və praktiklər sənayenin subsidiyalaşdırılması ilə bağlı yeni fərmanın mümkünlüyünü dəfələrlə proqnozlaşdırıblar: “Hökumət qarşısında avqustun əvvəlinə qədər ərzaq buğdasının istehsalına çəkilən xərclər və istehsalçının mümkün gəliri nəzərə alınmaqla dövlət satınalma qiymətlərini müəyyən etmək tapşırığı qoyulub”.
“Üstəlik, növbəti dörd ildə bu, hər il iyulun 1-dək aparılmalıdır. Burada qeyd etmək lazımdır ki, bu gün qiymətlərin tənzimlənməsi və yerli istehsalın dəstəklənməsi üçün ən yaxşı vasitə kimi tanınan məhz subsidiyalardır”, - deyə Əmirov bildirib.
Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov istehsalçılara dəstəyin yerli sənayenin inkişafı üçün hökumətin təşəbbüslərini dəstəkləyəcəyi ilə razılaşır: “Son fərman yerli istehsalı stimullaşdırmaqla idxaldan asılılığın azaldılmasına xidmət edəcək. Yerli istehsalın payının artırılması və idxalı əvəzləməyin aktuallığı qlobal ərzaq böhranı şəraitində xüsusilə aktualdır. Bu baxımdan bizim imkanlarımız artıb, çünki işğaldan azad edilmiş ərazilər daxili taxıl və ərzaq istehsalının inkişafı üçün ciddi potensialdır”.
Deputatın fikrincə, burada Dövlət Statistika Komitəsinin qiymətlərə əsaslanaraq, buğda idxalı ilə bağlı orta aylıq göstəriciləri xüsusi rol oynayacaq: “Bütün bunlar birlikdə istehlak bazarında tarazlığı qorumağa kömək edəcək, fermerləri məhsuldarlığı artırmaq üçün stimullaşdıracaq. Gələn il qlobal ərzaq böhranının dərinləşəcəyi gözlənildiyi üçün fermerlərimizə dəstək ön plana çıxır. Nəhayət, insanların həyat səbətində onların məhsullarının payının artırılması ərzaq təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi deməkdir”.
Analitiklərin fikrincə, ölkənin xarici buğdadan asılılığını azaltmaq üçün onun bərk sortlarının idxalı ilə məşğul olan biznesi Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda çörək yetişdirilməsinə cəlb etmək məqsədəuyğundur: çörək var. Müvafiq olaraq, biznesmenlər idxalla deyil, öz buğdalarının istehsalı ilə daha çox maraqlanacaqlar.
Hökumət taxılçılara kömək etmək üçün yeni layihələrlə məşğul olsa da, BMT 2023-cü ildə aclığın başlanacağını elan edir. Ümumdünya Ərzaq Proqramının icraçı direktoru David Beasley yaxın 6-12 ay ərzində ərzaq qiymətlərinin artması ilə bağlı "görünməmiş böhran" vəd edib. Bununla belə, BMT ekspertləri mart ayından insanları yaxınlaşan aclıqla qorxudurlar. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) hətta dünyanın Rusiya və Ukraynanın kənd təsərrüfatı məhsullarından nə dərəcədə asılı olduğuna dair xüsusi hesabat hazırlayıb.
İstehlak etdiyimiz çörəyin əsas payının gətirildiyi Rusiyanın özündə də taxılla bağlı heç bir problem yoxdur. Yeni kənd təsərrüfatı mövsümündə dünya taxıl anbarı möhtəşəm şəkildə partladı və Rusiya Federasiyasında taxıl yığımı rekord həddə - 130 milyon tona çata bilər. Bir il əvvəlki 76 milyon ton əvəzinə 87 milyon ton buğda məhsulu yığılacaq. Kənd Təsərrüfatı Bazarının Tədqiqat İnstitutunun proqnozlarına görə, taxıl məhsulu rekord həddə çatacaq - 138,5 milyon ton olacaq ki, bunun da 90,5 milyon tonu buğdadır. Başqa ölkələrdə də taxıl biçini ilə bağlı problem yoxdur, ancaq süni şəkildə yaradılır.
Avropa İttifaqı Rusiyadan buğda və gübrələrin alınmasına birbaşa qadağa qoymasa da, gübrə və taxılın ixracına dolayı sanksiyalar mane olur. Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Sergey Verşinin deyib ki, əgər əməliyyatlar, maliyyə xidmətləri, logistika xidmətləri, gəmilərin Rusiya limanlara və Rusiya gəmilərinin xarici limanlara, xüsusən də Avropa İttifaqına daxil olmasına qadağa qoyulubsa, bu, ixracın qarşısının alınması üçün real addımdır.
Buna baxmayaraq, 2022-ci il iyulun 1-də başlayan yeni kənd təsərrüfatı mövsümünün ilk 15 günündə buğda ixracı ötən ilin eyni dövründəki 637 min tona qarşı artıq iki dəfə artaraq 1,2 milyon tona çatıb.