Rusiyalı analitik: “Azərbaycana yönələn hər bir atəş Ermənistanın süqutunu yaxınlaşdırır”
10 noyabr bəyanatının imzalanmasından bu yana təxminən 10 ay keçir. Rus sülhməramlıları artıq yerlərində yerləşiblər və ilk baxışdan hər şeyin rahat getdiyi görünürdü. Ancaq son günlərin göstərdiyi kimi, Qarabağda yenidən atəş səsləri eşidilir və bu dəfə bunun üçün bütün məsuliyyət Rusiya sülhməramlılarının üzərinə düşür, başqasının yox.
AYNA mövzuya dair tanınmış rusiyalı politoloq Oleq Kuznetsovla həmsöhbət olub.
- Artıq bir neçə gündür ki, Rusiya sülhməramlılarının məsuliyyət zonasında atışma müşahidə edirik. Bu gərginliyi necə qiymətləndirirsiniz? Rusiya sülhməramlıları vəziyyəti nəzarətə götürəcəkmi?
- Rusiya sülhməramlılarının məsuliyyət zonasında - Azərbaycan ərazisində rəsmi Bakının əvvəlcədən razılığı olmadan heç bir atışma olmamalıdır, çünki sülhməramlılar bu cür təxribatların qarşısını almaq və ya yatırmaq üçün orada yerləşiblər. Aydındır ki, avtomatlardan və pulemyotlardan atəş nümayişetdirici və tamamilə təxribatçı xarakter daşıyır və bir il əvvəl Ermənistan-Azərbaycan cəbhəsində bu cür hadisələrin demək olar ki, daim baş verdiyi kimi səngərlərin gündəlik hissəsi olan vəziyyəti yenidən yaratmaq cəhdini əks etdirir.
Düşünürəm ki, erməni tərəfi bu cür hərəkətləri ilə hər şeyin onlar üçün o qədər də ölümcül olmadığı günləri yenidən yaratmağa çalışır, heç olmasa Ermənistan üçün 44 günlük müharibə olmadığını və bu səbəbdən heç bir şeyin itirilmədiyini təsəvvür etməyə çalışırlar. Diqqətinizə çatdırmaq istərdim ki, bütün bunlar ölkədə formal anarxiya şəraitində baş verir, de-yure Ermənistan Milli Məclisi, Baş nazir, hökumət, məsul nazirlikləri hələ formalaşmayıb. Ermənistanın sonsuz bir müddətdə belə bir vəziyyətdə ola bilməyəcəyi aydındır, ancaq belə bir vəziyyətin mövcudluğu bu silahlı təxribatlara cavabdeh olanların tapılmayacağını göstərir. Tipik olaraq erməni vəziyyəti - xırda pisliklər etmək, məsuliyyətdən yayınmaq. Bu səbəbdən Paşinyan Baş nazir vəzifəsinə gəldikdən sonra baş verənlərə görə bütün məsuliyyəti özündən kənara atmasına təəccüblənməyəcəm. Ancaq siyasi məsələlərə qayıdaq.
Son zamanlarda İrəvanın diplomatik sahədəki əsas səylərinin, hər üç həmsədri Ermənistanın müttəfiqi olan ATƏT-in Minsk Qrupunun cəsədinin yenidən dirildilməsinə yönəldiyi aydın oldu və dəqiqləşdi ki, bu format yenidən keçən yayda olduğu kimi özü üçün əlverişli vəziyyəti qaytarmaq istəyir. Moskva və Paris eyni istiqamətdə ipucları və yarıişarə ilə danışır, Vaşinqton isə vəziyyəti nəzərdən keçirir və özü üçün daha faydalı olacağı vəziyyətə baxır. Qarabağda vəziyyətin ermənilər tərəfindən gərginləşməsi, ən azı rəsmi Bakıya onu maraqlandıran hər hansı bir sual vermək üçün rəsmi bir bəhanə şəklində Kremlə müəyyən siyasi “kozır”lar verir. Məsələn, Azərbaycan hakimiyyəti Kremlə yaxın olan Rusiya biznesini Qarabağda yenidənqurma işləri üçün nə vaxt və nə dərəcədə buraxacaq? Bu cür tələblər davam etdikcə, Rusiyanın Azərbaycanın bu bölgəsindəki sülhməramlı qüvvələri bu bölgədə mühafizə etdikləri erməni qanunsuz silahlı birləşmələrinin “xırda sevimli əyləncələri”nə göz yumacaqlar.
- Niyə Rusiya sülhməramlıları bu cür vəziyyətlərin təkrarlanmayacağına zəmanət üçün Qarabağdakı erməniləri tərksilah etmir?
- Sülhməramlılar hərbiçilərdir, buna görə əmr olmadan heç bir şey etməzlər. Sadəcə olaraq, onlara Qarabağdakı erməni birləşmələrini tərksilah etmək və ya Azərbaycan ərazisində varlıqlarınən əsas səbəbi və şərtləri olan ərazini silahlı yerli əhalidən təmizləmək əmri verilməyib. Buna görə də belə bir vəziyyətin mövcudluğu Kreml üçün faydalı olduğu müddətdə, 10 noyabr 2020-ci il tarixli sazişin 4-cü bəndinin həyata keçirilməsindən söhbət gedə bilməz. Qarabağdakı erməni yaraqlıları son Qarabağ ermənisinə qədər orada qalmaq niyyətində olan rus sülhməramlılarının orada olmasının təminatıdır. Cənubi Qafqazda - Gümrüdə, Qarabağda və Zəngəzurda üç faktiki hərbi qrupu olan Kreml buna köklənib.
- Bu, iki ölkə arasındakı münasibətlərdə gərginliyə səbəb olacaq?
- Bu yaxınlarda Rusiya sülhməramlı kontingentinin qüvvələri Rusiya Müdafiə Nazirliyi tərəfindən kadrları yayımlanan planlı mövsümi taktiki təlimlər keçirdi. Təqdim olunan məlumatlardan təlimlərin çoxgünlük olduğu və birinci rota, daha sonra standart top və minaatanlardan istifadə olunan tabor taktiki qrupunda keçirildiyi qənaətinə gəlmək olar. Təlim əsnasında müdafiə xarakterli deyil, əksər hücum xarakterli addımlar tətbiq olundu və ondan belə nəticəyə gəlmək olar ki, sülhməramlılar öz mövqelərinə və Azərbaycan hərbçilərinin mövqelərinə edilən hücumları dəf etməyə hazırlaşmırlar, bu vəziyyətdə onların həyatda qalma şansları yoxdur. Görünən odur ki, hazırlıq onların nəzarətində olan ərazilərdəki erməni silahlı birləşmələrinin zorla tərksilah edilməsi üçün aparılır. Bütün bunlar mənə onlara tapşırılan missiyanı yerinə yetirəcəklərinə ümid verir.
- Mümkündürmü ki, Ermənistan bu yolla sülh sazişi üzrə danışıqlar masasına məğlub mövqedə deyil, bərabər mövqedə oturmağa nail olmağa çalışsın?
- Ermənistanın siyasi elitasında bu mövzuda hər hansı bir fikir ola bilər və bunların heç biri mənim üçün maraqlı deyil. Qarabağa gəldikdə, mən yalnız Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin açıqlamalarını rəhbər tuturam, çünki işin həqiqi vəziyyətini yalnız o, təsəvvür edə bilər. İrəvan, Moskva, Ankara, Paris, Vaşinqton və digər güc mərkəzlərində bölgədəki vəziyyətlə bağlı öz illüziyaları ilə getdikcə daha çox yaşayırlar, strateji və hətta taktiki deyil, operativ və ya operativ-taktiki vəzifələri həll edirlər. Və bu, çox kədərlidir, çünki isti bir yaydan sonra həmişə sərt bir qış gəlir və Ermənistan üçün indiki vəziyyətində qida və enerji təhlükəsizliyi problemləri yüksək səviyyəyə qalxanda, həmin bu qış ölümcül ola bilər.
İndi geosiyasi və sadəcə siyasi ambisiyalarını təmin etmək fonunda az adam bu barədə düşünür, amma bu qışda bu ölkənin qaz və elektrik olmadan donma ehtimalını istisna etmirəm. Və sonra danışıqlar üçün tamamilə fərqli şərtlər olacaq. Rəsmi Bakının, ümumiyyətlə, tələsən yeri yoxdur, vaxt onun üçün işləyir. Bakı siyasi tələblərini sərt şəkildə müdafiə edərək, Ermənistanın tam çürüməsinə, yetişməsinə imkan verməlidir. Və bu kontekstdə başa düşmək lazımdır ki, Azərbaycana yönələn hər bir atəş Ermənistanın qarşısı alına bilməyən süqutunu yaxınlaşdırır.