Ekspert: “Rusiyadan taxıl idxalında bahalaşma ölkəmizdə açıq və gizli bir bahalaşmaya gətirib çıxarır”
Rusiya buğda ixracatının artan qiymətləri kontekstində, bu ilin əvvəlində ölkəmizə qonşu ölkədən bu məhsulun idxalı xeyli azaldı. Belə ki, Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatına görə, bu ilin yanvar ayında buğda idxalı 53,5% azalıb.
DGK-dan verilən məlumata görə, bu ilin yanvar ayında Azərbaycan 5.9 milyon dollar dəyərində, 23.203 min ton buğda idxal edib. Sözügedən rəqəm 5.05 milyon ABŞ dolları (46.1%) və keçən ilin hesabat dövrü ilə müqayisədə 26.7 min ton (% 53.5) azdır. Yanvar ayında buğda idxalının ümumi idxalın 0,75%-ni təşkil etməsi diqqət çəkir.
Rus buğdası ölkəmizə gətirilən taxılın əsas payını təşkil edir. Ehtiyatların azalmasına Rusiya buğdasının ixrac qiymətlərinin bahalaşmasının səbəb olduğu, bunun qonşu ölkə hökuməti tərəfindən daxili bazarda qiymətlərin qorunması üçün görülən hərtərəfli tədbirlərdən qaynaqlandığı düşünülməlidir. Rusiya hökuməti dekabr ayının sonunda Rusiyada qida məhsullarının bahalaşması ilə əlaqədar bir sıra tədbirlər elan etdi. Xüsusilə, bu il 15 fevral - 30 iyun tarixləri arasında buğda, çovdar, arpa və qarğıdalı ixracı üçün 17,5 milyon ton miqdarında kvota müəyyən edilmişdi. Eyni dövrdə, 15 fevral - 30 iyun tarixləri arasında taxıl ixrac rüsumu tətbiq edildi.
Eyni zamanda, bu ilin ilk ayında rus dənli bitkilərinin ixrac həcmi də artdı. Rus fermerləri ixracat məhdudiyyətlərinə belə reaksiya göstərdilər. Rus ixracatçıları, yanvar ayında, demək olar ki, tamamilə buğda tədarükünə keçdilər və fevralın ortalarından etibarən, üzərlərinə ixrac rüsumları tətbiq edilməzdən əvvəl məhsulları əlverişli qiymətlərlə göndərməyə çalışdılar.
Nəticədə, buğdanın rüsumu ton üçün 25 avro olan kvota daxilindədir, ancaq 1 martdan iyunun sonuna qədər ikiqat artaraq, ton üçün 50 avro təşkil edəcək. Qarğıdalı və arpa ixracatına görə vergilər martın 15-dək sıfır faiz olacaq və bu tarixdən sonra müvafiq olaraq ton üçün 25 avro və 10 avro təşkil edəcək. Kvota daxilində çovdar üçün də nisbət sıfırdır. Kvota müəyyənləşdikdən sonra bütün məhsullar üçün rüsum gömrük dəyərinin 50%-ni təşkil edəcək, yəni ton üçün 100 avrodan az olmayacaq.
Azərbaycanda un və çörək qiymətləri artıq 15 fevraldan bəri tətbiq olunan kvotalara reaksiya göstərdi. Bəzi məlumatlara görə, piştaxtalarımızda çörəyin bahalaşması 20% təşkil edib. Un (bir kisə 50 kq), orta hesabla 15-20% bahalaşdı. Eyni zamanda, buğda tədarükü azaldı.
Yerli taxıl istehsalı hələ Rusiya idxalını kompensasiya etməyib. Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, keçən il Azərbaycanda 1867,3 min ton buğda istehsal olunub. Ötən ilə nisbətən göstəricinin 14% azaldığı, 588,4 min hektar sahədən buğda biçildiyi qeyd edildi ki, bu da bir il əvvəlki məhsuldan 12,2% azdır. Ötən ilə nisbətən keçən il çörək məhsuldarlığı 2,2% azalaraq 31,7 s/ha təşkil edib.
Bir sözlə, idxal və yerli istehsal məlumatları ilə bağlı vəziyyət ildən-ilə təkrarlanır. DGK, təxminən bir milyon yarım ton buğdanın idxalı barədə məlumat verir, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi isə 3 milyon ton taxıl və təxminən 1,8 milyon ton buğdanın yerli istehsalı barədə məlumat verir. Eyni zamanda, rəsmi məlumatlara görə, daxili tələb bir milyon yarım ton səviyyəsindədir. Məlum olur ki, Azərbaycan buğdanı tələb olunduqdan iki dəfə çox idxal edir.
Bu, necə mümkün olur və hansı qurumun məlumatlarına etibar etmək lazımdır? Bir sözlə, bu qədər idxal ilə yerli taxıl istehsalı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin elan etdiyi səviyyədə ola bilməz. Bu səbəbdən çox güman ki, həqiqət gömrüyün tərəfindədir və ölkə idxaldan asılıdır.
“Təsadüfi deyil ki, Rusiyadan taxıl idxalında bahalaşma ölkəmizdə açıq və gizli bir bahalaşmaya gətirib çıxarır. Son illərdə Azərbaycan Rusiya buğda idxalından asılılığını artırıb”.
Bunu AYNA-ya kənd təsərrüfatı mütəxəssisi Vaxid Məhərrəmov deyib: “Dövlət Statistika Komitəsinin hesabatına görə, Rusiya ötən ilin yanvar-sentyabr aylarında ölkəmizə 960,6 min ton buğda ixrac edib ki, bu da keçən ilin hesabat aylarına nisbətən 13,4% çoxdur”.
“Qonşu ölkədən gətirilən sözügedən dənli bitkilərin həcmi bu ilin doqquz ayında Azərbaycana buğda idxalının 99,2 faizini təşkil edib. Misir, Cənubi Koreya, Qazaxıstan, Belarus, Ukrayna və Səudiyyə Ərəbistanı ilə yanaşı, ölkəmiz Rusiya kənd təsərrüfatı məhsullarının ilk 10 idxalatçısı sırasına daxildir”, - deyə Məhərrəmov bidirib.