Ekspert: “Bizim 10 ay əvvəl dilə gətirdiyimiz narahatlıq təsdiqlənir və indi deyirlər ki...”
Bu ilin fevralında əmanətlərə dair dividendlər üzrə vergiyə qoyulan yeddi illik moratorium başa çatdığı zaman, bir çox yerli analitiklər bu praktikanı bərpa etməyin zəruriliyindən danışdılar. Əmanətçilərə vergi tətillərinin verilməsinin tərəfdarları hesab edirdilər ki, gəlir vergisi banklardan pul axınına gətirib çıxaracaq və bu səbəbdən onlar çoxillik moratorium müddətinin uzadılmasını təklif edirdilər.
O zaman onlara qulaq asmırdılar, amma indi, ilin sonunda vergi güzəştlərinin davam edəcəyi bəlli olur. Fiziki şəxslərin 200 manatadək aylıq faiz gəlirləri dövlət vergisindən qismən azad ediləcək. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin Baş İdarəsinin rəisi Nicat İmanov Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclasında qarşıdan gələn dəyişiklikləri açıqlayıb. Söhbət, əvvəla milli valyutada olan, ikincisi, daha uzun müddətə - 18 ay və daha çox müddətə yerləşdirilən depozitlərdən alınan dividendlərdən gedir.
“Bu qərarın məntiqi iki əsas məqsəd üzərində dayanır. Bu, bankların kapitallaşmasına dəstək verəcək, çünki onlar uzunmüddətli kreditlər verirlər və eyni zamanda uzun müddətə depozitlər cəlb etməlidirlər. Bundan əlavə, milli valyutada əmanət sahiblərinə güzəştlər veriləcək və bu, manatla bank əmanətlərinə marağın artırılması siyasəti çərçivəsində atılan addımdır”, - deyə İmanov bildirib.
Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov isə bu tədbiri qeyri-kafi hesab edərək, aylıq gəlirin vergiyə cəlb olunmayan məbləğinin ölkədə müəyyən edilmiş minimum əməkhaqqına (345 manat) qədər artırılmasını təklif edir: “Təklif edirəm ki, 200 manatadək faiz gəliri deyil, minimum əmək haqqından az olmayan məbləğdə aylıq faiz gəliri vergidən azad edilsin. Bu, banklarda vəsaitlərin saxlanmasını stimullaşdıracaq”.
Deputatın sözlərinə görə, oktyabrın əvvəlinə yerli banklarda əmanətlər 12,7 milyard manat təşkil edib və onların təxminən yarısı, illik faiz dərəcələri altı faiz və ya daha aşağı olan dörd böyük bankda saxlanılıb. Mütəxəssis Vergi Məcəlləsinə müvafiq dəyişikliklərin edilməsini və investorlar üçün moratoriumun bu ilin fevral ayının əvvəlindən - çoxillik vergi tətilinin başa çatdığı və 10 faiz dövlət vergisinin ödənilməsi vaxtı çatdığı vaxtdan uzadılmasını təklif edib.
Bayramov mövqeyini banklardan mümkün pul axını və maliyyə təşkilatlarının kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin artırılması ilə izah edib: “Əmanətçilərin faiz gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsinə differensial yanaşma zəruridir. İqtisadiyyatın real sektorunun maliyyələşdirilməsi və kreditlər üzrə faiz dərəcələrinin aşağı salınması məqsədilə əmanətlərin cəlb edilməsi üçün daha geniş formata ehtiyac olduğuna görə, biz əmanət portfelinin davamlılığına nail olmalıyıq. Və bu səbəbdən Vergi Məcəlləsinə müəyyən dəyişikliklərin edilməsi faydalı olardı”.
“Məsələn, vergi ilə qorunan əmanətlərə deyil, əmanətlərə fərqli vergi güzəştləri tətbiq etmək daha düzgün olardı. Məsələn, 100 min manata qədər əmanətləri 10 faizlik dövlət vergisindən azad etmək və beləliklə, bank əmanətlərinin bu seqmentində sabitliyi saxlamaq olar”, - deyə o söyləyib.
İnvestorlar üçün mümkün vergi güzəştləri yerli iqtisadçılar arasında geniş əks-səda doğurdu. İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov AYNA-ya deyib ki, vəziyyəti əvvəldən düzgün dəyərləndirmək lazım idi: “Müəyyən dairələr əhalinin bank əmanətlərinin vergiyə cəlb edilməsinin mənfi nəticələrinin olmadığını bildirəndə, biz açıq şəkildə bununla razılaşmadıq və güzəştli yanaşmanın qüvvədə qalmasını təklif etdik. Bizim 10 ay əvvəl dilə gətirdiyimiz narahatlıq indi qismən təsdiqlənir. İndi deyirlər ki, əmanətçilər üçün güzəştlər qismən bərpa olunacaq”.
“Beləliklə, vətəndaşların 18 ay və daha çox müddətə yerləşdirdiyi əmanətlərdən gəlirləri vergidən azad olunacaq. Qismən üstünlüklər hələlik onların tam olmamasından yaxşıdır, lakin ciddi effekt verməyəcək”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, bu tədbirlərin effektivliyinə üç əsas amil mane olacaq: “Birincisi, dünyada iqtisadi təlatümlər yaşanır. İkincisi, bizim inflyasiyamız bank depozitləri üzrə faizləri sürətlə üstələyir və yeyir. Üçüncüsü, banklar bir-birinin ardınca bağlandı. Bütün bunlar vətəndaşlara uzun müddət əmanətlərini 7-11 faizlə milli valyutada banklara yatırmağa imkan verməyən ciddi risk faktorlarıdır. Ona görə də əmanətlər üzrə faizlərin 2016-cı ildə qəbul olunduğu formada vergidən azad edilməsinə ehtiyac var”.