“Gülləbaran altında yaşamaq və titrəmək təkcə özümüz üçün deyil, övladlarımız üçün də dözülməzdir”
Ukrayna sərhədi uzun müddətdir ki, Rusiyanın davamlı atəşə tutulmasından və düşmənçilik hərəkətlərindən əziyyət çəkir. İyulun 10-da Sumı vilayətinin hakimiyyət orqanları 5 kilometrlik sərhəd zonasından - 110 yaşayış məntəqəsindən könüllü olaraq sakinləri təxliyə etmək qərarına gəlib. UNIAN "ölüm zonası"ndan evakuasiyaya niyə ehtiyac olduğunu, bunun necə təşkil edildiyini və yerli əhalinin evlərini tərk edib-etmədiyini araşdırıb.AYNA sözügedən araşdırmanı istinadla təqdime dir:
Evakuasiya ehtiyacı çoxdan vardı
Sumı vilayəti Ukraynanın işğalçı ölkə ilə ümumi sərhədinin ən uzun hissəsinə malikdir - demək olar ki, 564 kilometr. Uzun müddətdir ki, sərhəd bölgəsinin sakinləri müxtəlif növ silahlardan davamlı, intensiv atəşə məruz qalırlar: ruslar öz ərazisindən minaatanlardan, raket sistemlərindən, artilleriyadan atəş açır, idarə olunan və idarə olunmayan aviasiya bombaları ilə havadan zərbələr endirir, infrastrukturu, həyati təminat obyektlərini və ukraynalıların yaşayış məntəqələrini məhv edirlər.
Mərmilərin sıxlığı son vaxtlar xeyli artıb. Bundan daha çox Bilopolska, Xotinska, Velikopisarivska, Krasnopolska, Yunakivska, Seredino-Budska və bir sıra başqa icmaların sakinləri əziyyət çəkirlər.
Sərhəddə dinc sakinlər təkcə mərmilərdən deyil, həm də son vaxtlar Ukrayna ərazisinə girən Rusiya təxribatçı və kəşfiyyat qruplarının əli ilə ölürlər.
Belə ki, iyulun əvvəlində təxribatçılar motosikletlə səyahət edən Şalıqinsk icmasının iki sakinini güllələyiblər. Bundan əvvəl, iyunun ortalarında, Şostkinski rayonunda Rusiya kəşfiyyat-diversiyaçıları yaxın pusqudan Svesky Meşə Təsərrüfatının işçilərinin getdiyi UAZ avtomobilini vurublar. Ukrayna hərbçilərinin icazəsi ilə meşə plantasiyalarının inventarlaşdırılmasına göndərilən altı meşə işçisinin hamısı ölüb. Bundan başqa, düşmənlər gün yarım ərzində qəsdən həmin yerin üzərinə pilotsuz uçan aparatı göndərərək meyitlərin faciə yerindən çıxarılmasına imkan verməyiblər. Nəticəsə 12 uşaq yetim qalıb. May ayında artilleriya atəşi nəticəsində zədələnmiş elektrik xəttini təmir etməyə gedən sürücü və iki “Sumioblenerqo” elektrikçisi atəşin qurbanı olub.
Sumı Regional Hərbi Administrasiyasının məlumatına görə, son iki ayda sərhədyanı icmaların 1300-dən çox atəşə tutulması qeydə alınıb, 45 dinc sakin həlak olub, 70-dən çox insan yaralanıb. Əvvəlki aylarla müqayisədə atəşin sayı iki dəfə artıb.
Regional administrasiya qeyd edir ki, insanlar sərhəd Sumı vilayətində yaşamırlar, lakin sağ qalırlar - davamlı atəşlər altında, həftələr, hətta aylarla işıqsız qalırlar. Orada tez-tez mağazalar, məktəblər və xəstəxanalar bağlanır. Ən lazımlı qida və dərmanı təhlükəsiz şəkildə gətirmək mümkün deyil. Bundan əlavə, daimi atəş şəraitində məhv edilmiş obyektləri bərpa etmək demək olar ki, mümkün deyil.
5 kilometrlik sərhəd zonasında mülki əhalinin olması Ukrayna Müdafiə Qüvvələrinə düşmənin hərəkətlərinə effektiv və adekvat cavaba imkan vermir. Çünki bu, insanları daha böyük təhlükə qarşısında qoyacaq.
Sumı vilayətinin rəhbəri Volodimir Artyux vurğulayıb ki, bu zonadan evakuasiya “uzun müddətdir ki, vaxtı keçmiş zərurətdir”. Onun sözlərinə görə, 5 kilometrlik sərhəd zonasından fövqəladə və məcburi köçürmə olmayacaq. Sərhəd zonasının hər bir sakininin seçim hüququ var: təhlükəsiz yerə getmək və ya mərmi altında qalıb yaşamaq. Bir şəxs evakuasiya etməkdən imtina edərsə, imtina barədə ərizə yazmalıdır. Təxliyəyə razı olanlar təhlükəsiz yerlərə köçürüləcək.
Rəsmilərin hesablamalarına görə, 5 kilometrlik sərhəd zonasında 20 minə yaxın insan yaşayır. Təxliyə Sumı, Oxtır, Konotop və Şostki rayonlarının 15 icmasının sakinlərinə aid olacaq.
Hazırlıq vacibdir
Sumı rəhbəri Artyuxun sözlərinə görə, evakuasiyanın hazırlıq mərhələsi iyulun 11-də başlayıb. Yerli hakimiyyət orqanları vətəndaşların köçürülməyə hazır olması ilə bağlı sorğu keçirir. İcma başçıları tərəfindən müvafiq siyahılar tərtib edilir və rayon daxilində təhlükəsiz ərazilərə köçmək istəyənlərin yerləşdirilməsi üçün yerlər hazırlanır. Artıq əhalinin 80 faizindən evakuasiya ilə bağlı müsahibə alınıb.
Artyux qeyd edib ki, 5 kilometrlik sərhəd zolağından sakinlərin təxliyyəsi 4 rayon daxilində pulsuz həyata keçiriləcək. Lakin başqa rayonlara getmək istəyən vətəndaşlar da gedə biləcəklər. Bunun üçün onlar öz icmalarının rəhbərliyi və ya sosial təminat orqanları ilə əlaqə saxlamalı və müvafiq siyahıların tərtib olunduğu bəyanat yazmalıdırlar.
"Biz Sumı - Kiyev - Vinnitsa - Xmelnitski - İvano-Frankivsk marşrutu üzrə, yəni bütün Ukrayna ərazisindən evakuasiya qatarı sifariş edirik ki, təhlükəli zonanın sakinləri istədikləri yerə köçə bilsinlər. Evakuasiya pulsuz həyata keçiriləcək. İnsanlara başqa bölgəyə gəldikdən sonra onlara məcburi köçkün kimi yardım ödəniləcək. Onlar da məcburi köçkün kimi köçdükləri qəsəbənin inzibati xidmətlərin göstərilməsi mərkəzində qeydiyyatdan keçməlidirlər”, - Sumı rəhbəri bildirib.
Həmçinin iyulun 15-dən etibarən Sumı-Kiyev evakuasiya qatarı hər gün hərəkət edir. Qatar müvəqqəti işğal olunmuş Xerson, Zaporojye və digər rayonlardan Rusiyada olmuş və hazırda Rusiya Federasiyasının sərhədini Sumı vilayətində müəyyən edilmiş yerdə piyada keçən məcburi miqrantlar üçün istifadəyə verilib. 5 kilometrlik sərhəd zonasının sakinləri də təbii ki, bu qatardan istifadə edə bilərlər.
UNIAN-ın əməkdaşı qatar yola düşməzdən bir gün əvvəl Sumı dəmir yolu stansiyasına baş çəkib. Məlum olub ki, vaqonun qatarlarından yalnız biri evakuasiya üçündür. Maraqlıdır ki, evakuasiyanın ilk dörd günü ərzində 155 nəfər evakuasiya qatarının sərnişini olub. Onların ən çoxu iyulun 15-də olub – 58 nəfər. Lakin 155 nəfərdən yalnız yeddi sərnişin Sumı vilayətindən olub. Müşahidələrə görə, vaqonda əsasən qocalar, qadınlar və uşaqlar olub.
Sərhədin 10 kilometrliyində yerləşən Bilopilla şəhərindən olan çoxuşaqlı ana Marqarita ailə üzvləri ilə birlikdə təxliyə qatarından istifadə etmək qərarına gəlib.
"Biz Bilopillada yaşayırıq və müntəzəm hava reydləri və icmamızın atəşə tutulması zamanı uşaqlarımızın necə qorxduğunu görməyə artıq gücümüz çatmır. Şəhərin mərkəzinə növbəti reys gələndən sonra insanlar yenidən həlak olub (iyulun 17-də Bilopilla düşmən artilleriyasından atəşə tutulub, nəticədə üç qadın həlak olub, daha on nəfər yaralanıb), həyat yoldaşımın və dörd uşağımın təhlükədə olduğunu öyrəndim. Sumıdan evakuasiya qatarı olduğunu bildik.Biz tez bir zamanda bəzi əşyaları çantalara,bağlamalara yığdıq,lazımi sənədləri götürdük və buradayıq. Lakin yalnız qatar yola düşməzdən əvvəl stansiyada bildik ki, yalnız işğal olunmuş ərazilərdən bura gələ bilən şəxslər pulsuz olaraq xüsusi vaqonda daşınır”, - deyə Marqarita bildirib.
Ailənin gələcəkdə harada və necə yaşamağı planlaşdırdığını soruşduqda çoxuşaqlı ana belə cavab verib: "İnşallah, Kiyev vilayətində modul tipli qəsəbədə məskunlaşsaq, orada qalacağıq. Yoxsa, başqa sığınacaq axtaracağıq. Amma gülləbaran altında yaşamaq və titrəmək təkcə özümüz üçün deyil, övladlarımız üçün də dözülməzdir. Ona görə də şəhər normal vəziyyətə qayıdanadək qayıtmağı planlaşdırmırıq".
Sumı Rayon Şurasının sədr müavini Volodimir Bitsak rayonun sərhəd yaşayış məntəqələrində aparılan təxliyənin gedişi barədə məlumat verib. O xatırladıb ki, hazırda sakinlər arasında sorğu aparılır, köçmək istəyənlərin siyahıları tərtib edilir, onların sayı dəqiqləşdirilir.
"İnsanların əmlakı və mal-qarası ilə bağlı məlumatlar da siyahıya salınıb. Bütün bunlar evakuasiya olmaq istəyənlərin hara təxliyyə edilməli olduğunu müəyyən etmək üçün lazımdır: onların mal-qarası varsa, şəxsi evlərə, yoxdursa, çoxmənzilli binalardakı və ya yataqxanalardakı binalara gedə bilərlər”, - deyə rəsmi izahat verib.
Onun sözlərinə görə, iyulun 19-na olan sorğuya əsasən, yalnız 179 nəfər evakuasiyaya razılıq verib: "Onlar üçün ərazimizdə sərhəddən kifayət qədər uzaq ərazilərdə, məsələn, Lebedinska şəhər ərazi icmasında 200-ə yaxın boş ev tapdıq. Beləliklə, ilk köçkünlər də müvəqqəti yaşayış yeri seçə biləcəklər. Bu gün könüllülərin köməyi ilə biz artıq dörd nəfəri köçürməli idik, lakin onlardan üçü deyir ki, daha min nəfər kəndi tərk edəcək. Digər sərhəd sakinlərinə gəlincə, onlar ya qəti şəkildə harasa köçməkdən imtina edirlər, ya da hələ də fikirləşirlər. Hələ də icma liderləri səviyyəsində onlarla müvafiq iş aparılır”.
Bitsak vurğulayıb ki, Sumı vilayəti daxilində könüllü evakuasiya mütəşəkkil şəkildə və çaxnaşma olmadan baş tutacaq, çünki təxliyə elan edildikdən sonra insanlar, məsələn, rusların Sumı bölgəsi üzərindən guya yenidən hücuma keçmək təhlükəsi kimi mövzuları müzakirə etməyə başlayıblar.
"Sizi əmin etmək istəyirəm ki, sərhəd icmalarından evakuasiya hakimiyyət orqanlarının vətəndaşların təhlükəsizliyi üçün planlaşdırılmış tədbiridir və bu, əsasən regionumuzun sərhədləri daxilində həyata keçiriləcək. Ümid edirəm ki, bu vaxt ərzində köçürmə həyata keçiriləcək”, - o bildirib.
Bitsak onu da vurğulayıb ki, belə bir təxliyə indi lazımdır və ona görə ki, ilk növbədə, Ukrayna ordusunun sərhədyanı ərazilərdə döyüşməsi daha asan olacaq: “İkincisi, sərhəd zonası hazırda mümkün qədər minalanır. Üçüncüsü, düşmən diversantlarından əlavə təhlükə var və nəhayət, rusların sərhədə kursant snayperləri gətirdiyi barədə məlumat var. Beləliklə, göstərilən 5 kilometrlik zona çox təhlükəlidir, çünki snayper öz gülləsi ilə Rusiya Federasiyasının ərazisindən bir şəxsi nişan ala və vura bilər”.
"Siyasi Təhlil Bürosu" ekspert qrupunun rəhbəri Viktor Bobirenko hesab edir ki, uşaqlı insanların əksəriyyəti göstərilən zonanı çoxdan tərk edib: "Ümumiyyətlə, mən bütün uşaqların təhlükəli zonadan çıxarılmasının tərəfdarıyam. Uşaqlar bizim gələcəyimizdir, biz onları təhlükəyə məruz qoya bilmərik və bu, dövlətin borcudur. Amma böyüklər şüurludurlar, seçim etməkdə müstəqildirlər. Özləri məsuliyyəti dərk etməlidirlər – təxliyə olunsunlar, yoxsa yox?”, - Bobirenko deyib.
Hələlik Sumı vilayətinin təhlükəli 5 kilometrlik sərhəd zonasından təxliyənin tempi göstərir ki, orada qalan sakinlər həyatları üçün təhlükə olsa da, evlərini və təsərrüfatlarını tərk etmək istəmirlər. Hələ də tərəddüd edənləri hara köçməyi planlaşdırdıqları, yeni yerdə hansı mənzil və maliyyə ilə təmin edə biləcəkləri maraqlanırlar. İnsanlar naməlum yerə getmək istəmirlər.