Gözlər və qulaqlar yanacaqdoldurma məntəqələrində: növbəti bahalaşmaya hazır olaq?
Dünyada artan neft qiymətləri ilə əlaqədar avtomobil yanacağı bahalaşır və yerli media artıq Azərbaycanda benzinin ucuz olması mövzusu ətrafında müzakirə açıb. Bu, yanacaqdoldurma məntəqələrimizdə yanacağın qiymətinin qalxacağındanmı xəbər verir?
Azərbaycanlı ekspertlər yekdilliklə bəyan edirlər ki, ölkəmizdə benzin və dizel yanacağının qiymət etiketləri dəyişməyəcək - “hələlik” dəyişməyəcək, amma gələcəkdə fərqli şeylər ola bilər.
İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov AYNA-ya deyib ki, Aİ-92 benzin və dizel yanacağının qiymətlərinin artırılması inandırıcı deyil: “Yerli istehsal Aİ-92 benzin və dizelin qiymət artımı ilə bağlı yayılan xəbərlər həqiqətə uyğun deyil. Bu cür qorxuları haqlı saymıram, çünki indi bizdə hər iki yanacaq növü bahadır, ona görə də qiymətləri qaldırmağa ehtiyac yoxdur”.
Amma “Heç vaxt “heç vaxt” demə” atalar sözünün ardınca mütəxəssis “mütləq qeyri-mümkün heç nə yoxdur” fikrini ümumiləşdirir, ona görə də “xalq” yanacağının bahalaşıb-bahalaşmayacağını birmənalı deyə bilmir.
Bu yerdə xatırlamaq lazımdır ki, ümumi istifadə üçün dizel və benzinin əvvəlki artımı ətraf mühitə qayğı ilə, ictimai nəqliyyatda gediş haqqının sonradan bahalaşması isə xidmətlərin səviyyəsinin artması ilə izah edilirdi. Bir sözlə, bahalaşmanın başqa hansı səbəblərlə əsaslandırıla biləcəyi məlum deyil. Lakin təcrübə göstərir ki, bir qayda olaraq, hər hansı başadüşülən iqtisadi əsaslandırma gözləmək düzgün deyil. Buna görə də, avtomobil yanacağı üçün tariflərin davranışını proqnozlaşdırmaq çətindir.
İqtisadçı ekspert Əyyub Kərimlinin fikrincə, benzin və dizelin qiymətində artımın bu ilin sonuna qədər baş verməsi ehtimalı azdır: “İnanıram ki, bu ilin sonuna qədər benzin və dizel yanacağında artım olmayacaq. Əslində, beynəlxalq bazarlarda neftin maya dəyəri ilin əvvəli ilə müqayisədə indi ucuzlaşıb və bizim zavodda tələbata uyğun olaraq avtomobil yanacağı istehsal olunur”.
“Müəssisənin illik istehsal gücü 7,5 milyon ton olsa da, respublikada neft hasilatı ildən-ilə azalır və gələn il daha da aşağı olacaq. Burada neft emalı zavodunun modernləşdirilməsinə çəkilən xərcləri nəzərə almaq lazımdır - keçən il yeni standartlar üzrə benzin istehsalına 4 milyard manata yaxın vəsait ayrılıb, ona görə də yerli müəssisənin istehsalının dəyəri arta bilər - amma indi yox, gələcəkdə labüddür. Axı qoyulan sərmayələr çıxmalıdır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Kərimli tariflərin gələcəkdə artırılmasına iki səbəbi - neft hasilatının azalması və neft emalı zavodlarının modernləşdirilməsinə investisiya qoyuluşunu göstərir: “Bu kapital qoyuluşlarını geri qaytarmaq üçün yaxın illərdə benzin və dizelin qiymətləri arta bilər. Eyni zamanda Aİ-95 markalı benzin də neftin ucuzlaşması ilə əlaqədar ucuzlaşa bilər”.
Deməli, yerli istehsal olan yanacağın tariflərinin artımı çox da uzaqda olmaya bilər, lakin qiymətlərin azaldılmasını gözləmək sadəlövhlükdür.
Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban əməkdaşımızla söhbətində deyib ki, Azərbaycanda benzinin qiymətinin aşağı salınması ilə bağlı fikir bildirənlər yanılırlar: “2015-ci ildə başlanmış BNEZ-in modernləşdirilməsi 2018-ci ildə yeni güclə başladı. Məqsədimiz Avro-5 standartına uyğun yanacağın istehsalına nail olmaqdır. Təbii ki, bu biznesə ciddi investisiyalar qoyulub”.
Analitikin fikrincə, yanacağın qiyməti artmaqda davam edəcək.
İndi Azərbaycanda benzinin orta qiyməti (0,588 avro) Rusiya (0,556 avro), İran (0,029 avro), Türkmənistan (0,429 avro) və Qazaxıstandan (0,486 avro) bahadır. Uzaq xaricdəki neft hasil edən ölkələrdə - Qətərdə, İraqda, Əlcəzairdə də benzinin qiyməti bizdəkindən aşağıdır. Ümumiyyətlə, respublika avtomobil yanacağının ən aşağı qiymətinə malik ilk iyirmi ölkə sırasındadır.
Yerli istehsal olan Aİ-92-nin qiyməti hazırda 1.00 AZN (€ 0.538) təşkil edir. Onun dəyəri və dizelin qiyməti - 0,80 AZN (€ 0,431) Tarif Şurası tərəfindən müəyyən edilir. Xaricdən gətirilən Aİ-95 və Aİ-98 benzinlərinin qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənmir. Onların qiymələrti belədir: Aİ-95 - 2.00-AZN (€ 1.076); Aİ-98 -2.30 AZN (€1.238). LPG - 0,65 AZN (€ 0,350).